Deze dinsdag is de laatste werkdag van opperrechter Anthony M. Kennedy (82) in het Amerikaanse hooggerechtshof.

Vertrouwen in Anthony Kennedy was er bij zijn aantreden in februari 1988 zeker. Met 97 tegen 0 stemmen keurde de Senaat zijn benoeming goed. Dat was veelzeggend. Twee eerdere kandidaten die president Reagan naar voren had geschoven, haalden het niet. Zij kregen onvoldoende draagvlak bij de senatoren. Kennedy wist dat wél te bereiken. Na drie dagen onafgebroken te zijn verhoord, kreeg hij groen licht.

President Reagan kende Kennedy al jaren. In de tijd dat hij gouverneur van de staat Californië was, had Kennedy –toen hoogleraar constitutioneel recht– hem geholpen bij het opstellen van een nieuwe belastingwet. Reagan had in 1975 Kennedy ook voorgedragen bij president Ford voor een benoeming bij het negende hof van appel.

Geen pion

Toch wilde Kennedy bij de behandeling van rechtszaken geen pion van rechtse presidenten zijn. „In de rechtspraak gaat het niet om ideologie, maar om de zuivere toepassing van het recht. Ik kijk naar regels en procedures, niet naar partijstandpunten”, zei hij begin jaren 90 in een interview met CNN.

Dat uitgangspunt maakte dat hij jarenlang een onzekere factor was als het ging om cruciale, vooral ethisch geladen zaken. Kort na zijn benoeming als opperrechter toonde hij zich tegenstander van de legalisering van abortus provocatus. Samen met opperrechter Antonin Scalia riep hij in 1989 het hof op tot herroeping van het vonnis uit 1973 waardoor het wettelijk recht op abortus mogelijk was gemaakt. Drie jaar later was hij echter van mening veranderd en schreef hij het vonnis in de zaak Planned Parenthood versus Casey, waardoor het recht op abortus nog eens werd bevestigd.

Daar stond tegenover dat Kennedy in zaken van de godsdienstvrijheid minder libertijns was dan verschillende andere leden van het hof. Zo was hij van mening dat de stad Greece het grondwettelijk recht op vrijheid van godsdienst niet schond door aan het begin van raadsvergaderingen een ambtsgebed uit te laten spreken. En op het punt van de doodstraf was hij weliswaar van mening dat deze niet toegepast mocht worden op psychisch zieken en minderjarigen, maar aan de afschaffing van de doodstraf wilde hij niet meewerken.

Doorslaggevend

Al tientallen jaren telde het hooggerechtshof vier meer progressieve en vier meer conservatieve rechters. Daardoor was de stem van Kennedy, als negende lid, vaak doorslaggevend. Meestal liet hij van tevoren niet merken wat hij van een zaak vond. Dat maakte de uitkomst van rechtszaken nogal eens onzeker.

Voor de conservatieven in de VS was de opstelling van Kennedy in toenemende mate teleurstellend. Al begin jaren negentig, na zijn ommezwaai ten aanzien van abortus, werd hij daarom door hen een draaitol genoemd. Zijn standpunt op het gebied van homorechten deed voor hen de deur dicht.

Reeds in 1996 toonde hij zich een beschermer van de homo’s door het vernietigen van een regel van de staat Colorado dat homoseksuelen geen claims wegens discriminatie kunnen indienen. Zeven jaar later schreef hij zelf het vonnis dat de sodomiewetgeving van de staat Texas ongrondwettig verklaarde. En in 2015 was hij degene die de doorslag gaf bij de erkenning door het federale hooggerechtshof van het homohuwelijk.

Zelf schreef hij daarvoor het vonnis en bij de bekendmaking roemde hij de stabiliteit die een echtverbintenis tussen twee homoseksuelen geeft. De toenmalige Amerikaanse president, Barack Obama, roemde Kennedy om zijn moed.

Vertrouwen verloren

Onder de conservatieven –en zeker de evangelicals– had Anthony Kennedy daarmee al hun vertrouwen verloren. „Zelden heeft iemand van wie je hoge verwachtingen hebt zich zo teleurstellend ontwikkeld. Hij is de gevaarlijkste man in heel Amerika”, zei dr. James Dobson, grondlegger van de gezinsorganisatie Focus on the Family, met het hoofdkantoor in Colorado Springs, over opperrechter Kennedy.