Breng bewustwording op gang bij vrienden en familie

Henk Massink, theoloog, filosoof en bestuurslid van de SGP, publiceerde vorige week ”Oog voor de schepping”, aan de hand van Bijbelse motieven:

„Ik krijg na een lezing over zorg voor de schepping vaak de vraag of ik praktische tips wil geven, maar ik vind dat moeilijk. Wat haalbaar is, verschilt per persoon. Als je bijvoorbeeld een groot gezin hebt, is het duur om biologische kipfilet te kopen en kun je een wasdroger mogelijk maar moeilijk missen.

Het gaat mij er vooral om bewustwording op gang te brengen. Bij mij gebeurde dat al begin jaren zeventig, toen ik een jaar of tien was. Ik keek op school vaak naar school-tv. Het ging veel over het milieu, omdat de Club van Rome in 1972 zijn rapport ”Grenzen aan de groei” had uitgebracht. Bewustwording wordt ook vaak op gang gebracht via vrienden- en familierelaties. En prikkel bijvoorbeeld de politieke partij waarvan je lid bent of waarop je stemt om actief te zijn op het onderwerp duurzaamheid.”

Eet de stronkjes van broccoli

Alfred Slomp van godindesupermarkt.nl geeft cursussen over duurzaam boodschappen doen:

„Laat je raken door honger en onrecht, de wereld heeft genoeg eten voor 12 miljard mensen; we zijn met 7,6 miljard en toch hebben elke dag 1 miljard mensen honger. En verklein de kloof tussen wat je vindt en wat je doet. Het verschil tussen wat we doen en kunnen doen, zou voldoende zijn om veel wereldproblemen op te lossen, zei Gandhi.

Jaarlijks gooien we 50 kilo voedsel per persoon weg. Laat je uitdagen om geen voedsel te verspillen. Eet de stronkjes van de broccoli! Eet kipnuggets, geen kaassoufflés. Vegetarisch eten heeft niet altijd een lagere uitstoot van broeikasgassen dan een vleesmaaltijd. Het hangt af van de vleessoort. De productie van kaas leidt tot wel vier keer zo veel broeikasgassen als de productie van kip!”

Eet minder vlees, vis, eieren en zuivel

Nynke de Jong eet grotendeels veganistisch:

„Ik geloof dat wij als christenen vlees mogen eten, maar tegenwoordig gaat het eten van vlees, vis, eieren en zuivel gepaard met veel dierenleed. Dan vind ik het een logische keuze om dat niet meer te eten. Zo gaan van de kippenkuikens alle mannetjes door de versnipperaar. En kippen zijn zo doorgefokt dat ze eens of zelfs twee keer per dag een ei leggen. Oorspronkelijk was die frequentie niet zo hoog.

Ga op ontdekkingstocht. Met de schepping is ons zo veel gegeven en we eten maar zo eenzijdig. Er zijn nog zo veel vruchten, groenten, knollen, zaden, granen en noten die de meeste mensen helemaal niet kennen. Er zijn ook goede vleesvervangers, zoals lekkere vegetarische schnitzels die prima smaken bij aardappels en groente. Ik maak met ”vegetarische kipstuckjes” heerlijke curry’s. Van zonnebloempitten, citroen en kruiden maak ik lekkere falafel en van pastinaak lekkere puree of soep.”

Laat kerk en kerktuin een teken van hoop zijn voor wat groeit en bloeit

Embert Messelink van de christelijke natuurbeweging A Rocha Nederland:

„Combineer de moeilijke stappen (niet meer vliegen, minder autorijden, minder vlees eten) met positieve actie: adopteer een moestuin of een natuurgebied. Verwonder je over de schepping, steun elkaar, deel positieve, uitdagende ervaringen. Je hebt elkaar nodig als je een beweging wilt vormen die voor een goed deel tegen de cultuur ingaat.

In mijn woonplaats Amersfoort bestaat het project 033zwerfafvalzat.nl. Een eenvoudige site waarop zwerfvuilprikkers zich registreren. Al bijna 200 mensen doen mee om van Amersfoort de eerste zwerfafvalvrije stad van Nederland te maken.

In duurzame doe-lijstjes ontbreekt vaak de aanschaf van spullen, hoewel apparaten, meubels en kleding veel energie en grondstoffen kosten. Wees dus kritisch, maak vrolijk gebruik van Marktplaats en de kringloopwinkel.”

Ruimte in kerkdiensten voor treurnis over de erbarmelijke staat van de schepping zou goed zijn, vindt Messelink. „De kerk is er voor beleving van schuld, verzoening, herstel, vernieuwing en hoop, ook als het gaat om ons leven met de schepping. Laat de kerktuin en het gebouw een goede plek zijn voor wat groeit en bloeit, een teken van hoop. Gierzwaluwen onder de pannen, vlinders en bijen in de tuin, vleermuizen in kasten. Ga aan de slag om er iets moois van te maken, mogelijk met de buren van de kerk en lokale natuurorganisaties.”

Sta jezelf toe in de fout te gaan, blijf het wel fout noemen

Janneke Burger is theoloog en hoofdredacteur van Jente Magazine, een christelijk magazine over geloofsopvoeding:

„Kies gewoon iets waarvan jij denkt dat je het kunt volhouden. Eet bijvoorbeeld drie dagen in de week vlees en vier dagen niet. Als je daaraan gewend bent, kun je een volgende stap zetten. Zo hebben wij het ook gedaan. Eerst kochten we fairtradekoffie, daarna ook fairtradesinaasappelsap en chocola, toen biologisch vlees en daarna ging ik mijn kleding verduurzamen.

Ik kijk nu altijd eerst in de kringloopwinkel of ik datgene wat ik zoek, kan vinden, en koop verder bijna alles fair trade.

Een tijdje geleden heb ik de badkamerproducten verduurzaamd. Zo was ik mijn haren nu met een shampoobar, om mijn plasticgebruik te verminderen.

Ik sta mijzelf toe om af en toe de fout in te gaan, maar ik ga het niet goedpraten, ik blijf het als fout benoemen. Zo laat ik op de markt weleens mijn spullen in plastic zakjes inpakken als ik mijn boodschappentas vergeten heb.”

Stap over op wasbare luiers

Machteld Meerkerk is van reformatorischen huize en moeder van twee kinderen:

„Ons tweede kind hebben we volledig in de wasbare luiers. Dat heeft een negatief imago: vouwwerk, stinkende emmers. Maar wasbaar luieren is nu heel anders dan twee generaties geleden. De voorgevormde wasbare luier heeft net zo’n vorm als een wegwerpluier en sluit met klittenband of drukknoopjes. Wasmachines kunnen prima zelf luiers spoelen, dat hoeft niet met de hand. Luiers bewaar je niet meer in een emmer water, maar ‘droog’ in een luieremmer. Ik doe ze in een oude kussensloop die dient als waszak. Als de emmer vol is, doe ik de zak in de machine en zet hem aan met andere was: washandjes, handdoeken, ondergespuugde lakens en hydrofiele doeken. Dat is echt niet meer werk. Goed, je moet de luiers ophangen en als ze droog zijn in de kast leggen. Maar ze raken nooit op. En: volgens het consultatiebureau zijn kinderen in wasbare luiers sneller zindelijk.”

Meerkerk probeert ook op andere terreinen minder afval te veroorzaken. „Zo staat internet vol recepten voor wasmiddel van aleppo- of marseillezeep. Je maakt er liters wasmiddel mee zonder dat je steeds plastic flacons moet weggooien. Nog goedkoper ook! Ook schoonmaakmiddelen zijn prima zelf te maken en zelfs deodorant.”

Probeer eens een trein- of fietsvakantie

Klimatoloog Reinier van den Berg:

„Veel mensen werken fulltime. Je reist dan zo’n 200 dagen per jaar naar je werk. Als al die reizen schoner worden, is dat een grote klapper. Toen ik in loondienst werkte, ging ik vaak met de fiets naar het werk. Ik woonde in Bennekom en werkte in Wageningen. Dicht bij je werk wonen kan een keuze zijn. Woon je meer dan 20 kilometer van je werk, dan is de elektrische fiets geen alternatief, maar misschien kun je carpoolen of met de trein. Of wellicht kun je een elektrische auto kopen.

Iedereen heeft zin in vakantie. De vliegprijzen zijn belachelijk laag, maar vliegen is een grote milieubelasting. Je kunt eens een trein- of fietsvakantie proberen.

Wat eten betreft: kijk waar groenten vandaan komen. In april kun je asperges kopen uit Peru, maar als je even wacht, komen ze uit Limburg en zijn ze nog lekkerder ook.

In de zomer wordt er veel gebarbecued. Het hoort voor velen bij het zomergevoel, maar vlees eten is erg milieubelastend. Je kunt ook vegetarisch barbecueën, of met vis. Of met minder vlees en meer groente.”

Maak een bijenwalhalla, voel je verbonden met de natuur.

Tom van de Beek, pionier van de stadsimkerij in Nederland, inspirator van de Urban Beekeeping-beweging:

„Alleen bijenkasten neerzetten heeft niet zo veel effect. Ook andere bestuivers moeten in beeld zijn, zoals de 360 soorten wilde bijen in Nederland. Een imkercursus laat je wel zien hoe complex en magisch de natuur is. Als je je eenmaal verbonden voelt met de natuur, wil je die behouden. Want als duurzaam gedrag niet is ingebed in een diepere verbinding met de natuur, krijg je geen echte verandering.

Tips? Maak een bijenplekje op je balkon door bepaalde bloemen en planten neer te zetten, of in de tuin door de tegels eruit te wippen. Als je bijenhotel niet goed werkt, kan het zijn dat het niet op goede plek hangt of dat je geen goed model hebt. Het luistert best nauw. Het is daarom handig om je via internet even goed te informeren.”

Maak heerlijke gerechten van restjes

Jan Huijgen, filosoof en boer-ondernemer op de Eemlandhoeve in Bunschoten:

„Ga minder werken, dan creëer je extra ontspanning en ruimte voor het krijgen van de verrassendste ideeën om duurzamer en spaarzamer te leven. Zorg ervoor dat een op de tien producten in je supermarktkarretje uit duurzaam voedsel bestaat, dan gaat er iets gebeuren. Eet minder vlees, maar wat je eet, laat dat duurzaam zijn: zo kun je budgetneutraal duurzamer eten. En van restjes kun je heerlijke nieuwe gerechten maken. Zo is de pizza ontstaan, als een gerecht van restjes!”