Het woord vieren klinkt misschien wat ongepast als je het hebt over een plek waar veel gebrokenheid zichtbaar wordt. Maar juist vanwege die gebrokenheid is de Herberg tegelijk een plek waar ontmoeting, verbondenheid, liefde en genezing worden ervaren. Dat is de bijzondere keerzijde van het lijden.

Deze gedachte leidde ertoe dat ik het boekje ”Zalig de zachtmoedigen” van Jean Vanier en Stanley Hauerwas nog weer eens doornam. Vanier schrijft vooral over zijn persoonlijke ervaring, na veertig jaar in een Arkgemeenschap te hebben geleefd. Geconfronteerd met mensen die kwetsbaar en beperkt zijn, moest hij zijn eigen beperktheid onder ogen leren zien. Dat leerde hem zijn eigen ambities en academische prestaties te relativeren.

Vanier komt tot de ontdekking hoe sterk wij moderne mensen worden beïnvloed door het idee dat we pas iemand zijn als we autonoom ons eigen leven kunnen leiden. Hauerwas concludeert dat de Arkgemeenschappen bewijzen dat mensen een geschenk van God zijn aan de mensen om hen heen.

In een recensie in dagblad Trouw (februari 2016) stond een treffende samenvatting van de boodschap van Vanier en Hauerwas: „De westerse samenleving kan niet goed omgaan met lijden. Lijden stoort ons namelijk in het ideaal dat wij ons eigen leven vormgeven. Moderne compassie is vaak oplossingsgericht, omdat het meer uit de angst voor lijden voortkomt dan uit werkelijk mede-lijden. Dan worden onze medische praktijken kwaadaardig: in plaats van het lijden draaglijk te maken, elimineren we alles wat niet strookt met ons ideaal van autonomie. Door te kijken naar De Ark, zie je opeens dat er ook andere manieren van compassie mogelijk zijn.”

Deze omschrijving en typering van mede-lijden gaan ook op voor een diaconaal initiatief zoals de Herberg. Mensen ontmoeten elkaar en komen op adem. Er is tijd en aandacht. Iets van het Koninkrijk van God wordt zichtbaar.

De betekenis van omzien naar elkaar en leven met elkaar wordt direct al in het Bijbelboek Genesis duidelijk. God schept de mens als sociaal wezen, in verbinding met zijn Schepper en de schepping en in relatie tot andere mensen. Hoe ingrijpend de zondeval is, zien we al snel, als de eerste doodslag plaatsvindt, tussen broers nota bene.

De eerste christengemeenten waren een belangrijk voorbeeld van naastenliefde en zorg voor elkaar. Zorgdragen voor zieken was een bijzonder kenmerk van het christen-zijn. In de middeleeuwen waren kerken en kloosters plaatsen waar zieken en armen terechtkonden. Ook in de 19e eeuw ontstonden er veel initiatieven vanuit de kerken om iets te doen voor mensen aan de onderkant van de samenleving.

De gezondheidszorg zoals we die nu in ons land kennen, heeft alles te maken met een eeuwenlange christelijke traditie. Ook al is de zorg in vele opzichten verzakelijkt, christelijke waarden werken nog steeds door. Denk aan begrippen zoals solidariteit, beschermwaardigheid en barmhartigheid, die in ons zorgstelsel verweven zijn.

Na een periode waarin mensen zich meenden te moeten bevrijden van het juk van de kerk en het geloof, op zoek naar vrijheid en zelfontplooiing, lijkt er nu een kentering zichtbaar. Want wat als je alles hebt kunnen doen wat je wilde, dankzij opleiding, geld en leuke contacten? Is je levensideaal dan vervuld? Of is dit nu kenmerkend voor het ”voltooide leven” waar mensen mee worstelen, en waarvoor ze een antwoord zoeken in de zelfgekozen dood?

Door het onderzoek naar ”voltooid leven” dat Els van Wijngaarden heeft gedaan, wordt pijnlijk zichtbaar hoe mensen behoefte hebben aan zin en betekenis. „Voor wie ben ik nog van betekenis? Hoe kan ik een betekenisvol leven leiden?” Nu bij veel mensen geloof en kerk in het leven geen rol meer spelen, hebben ze vaak ook geen woorden meer om de zin en de betekenis van het leven te duiden. Dat geldt niet alleen voor ouderen, maar ook voor jongeren.

Wat is het mooi als er plekken zijn zoals de Herberg, waar je gezien wordt en weer woorden vindt om zin en betekenis aan je leven te geven. Wat is het mooi om op eigentijdse manieren pastorale en diaconale zorg concreet vorm te geven. Onze maatschappij snakt ernaar!

Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink. Reageren? rubriekforum@refdag.nl