De gemeenteraad van Gouda heeft recent burgemeester Schoenmaker voorgedragen voor herbenoeming. De fractievoorzitters hebben advies aan de gemeenteraad uitgebracht en deze heeft vervolgens hierover gestemd.

Het is belangrijk dat daarmee gekozen is voor bestuurlijke continuïteit. Rust in de bestuurskamer is namelijk veel waard, zoals de burgemeester zelf aangaf in zijn eindejaarstoespraak in de gemeenteraadsvergadering.

Voor de komende gemeenteraadsverkiezingen ben ik kandidaat voor het CDA. Gekozen burgemeesters en het CDA vormen geen vanzelfsprekende combinatie. In 2014 heeft partijleider Buma de accenten verlegd en gepleit voor bestuurlijke vernieuwing, waar ook herziening van het kiesstelsel (onder meer het invoeren van een kiesdrempel en kiesdistricten) een onderdeel van was.

De terughoudendheid in onze partij om bestuurlijke vernieuwingen door te voeren, was op goede argumenten gegrond. In een wereld waarin items op nu.nl de politieke agenda dicteren en waarin onzekerheid en instabiliteit zich op grote schaal voordoen, is er behoefte aan stabiliteit en rust. Bestuurlijke stabiliteit is belangrijk, ook in de wijk en in de buurt. Een vast aanspreekpunt is voor iedereen prettig. Vraag het maar aan iemand die gebruikmaakt van thuiszorg.

De vraag is dan ook welk probleem er wordt opgelost als de burgemeester wordt gekozen in plaats van benoemd. Ik moet moeite doen om er enthousiast over te zijn. Vaak wordt de kloof tussen inwoners en bestuur als belangrijkste reden aangevoerd voor een gekozen burgemeester. Inwoners moeten directe zeggenschap hebben over bestuur(ders), wordt dan gezegd.

Elke vier jaar zijn er echter gemeenteraadsverkiezingen, waarbij inwoners hun vertegenwoordigers kiezen. En staatsrechtelijk gezien staat de gemeenteraad (of de Kamer) hoger dan het college van burgemeester en wethouders (of kabinet). De raad stelt de kaders vast en toetst of de wethouders hun werk naar behoren doen.

Lage opkomst

In enkele steden in Nederland is in het verleden een burgemeestersverkiezing georganiseerd en waarschijnlijk gaan we dat vaker zien. De opkomst bleek tot nog toe erg tegen te vallen. In Utrecht ging in 2007 slechts 9 procent kiezen. In Eindhoven werd de opkomstdrempel van 30 procent niet gehaald. Bovendien bleef in de meeste gevallen de keuze beperkt tot ”hier een onsje meer” en ”daar een onsje minder”. Niet erg spannend dus.

De vraag is of de inwoners wel op zo’n verkiezing zitten te wachten. Ik denk het niet. Met referenda speel je de bal terug: wat wilt u, geachte inwoner? Maar in een representatieve democratie zitten juist de raadsleden en Kamerleden er namens hun kiezers. En ik ben er blij mee dat er verschillende smaken zijn, die met elkaar een mozaïek aan standpunten en achterbannen vormen.

De grondwetsherziening die nu in de Eerste en de Tweede Kamer voorligt, spitst zich toe op het schrappen van de burgemeestersbenoeming uit de Grondwet. In dat geval zou de rol van het staatshoofd en de minister bij burgemeestersbenoemingen kleiner worden. Dat zou ook betekenen dat een gemeenteraad voortaan zélf over een benoeming gaat (zoals nu in feite ook het geval is) en beslist of er wel of geen burgemeestersverkiezing komt.

Lobby

Aan een gekozen burgemeester kleven wat mij betreft ook nog wel andere bezwaren. Als een burgemeester een politieker profiel of een groter mandaat van de bevolking krijgt, heeft dat zijn weerslag op de stijl van besturen. De burgemeester is nu voorzitter van de raad en van het college van B en W en heeft een aantal eigen taken en bevoegdheden op het gebied van veiligheid en openbare orde.

Als de burgemeester politieker gaat opereren, zal zijn of haar doen en laten gevoeliger liggen bij de dominante stromen in de gemeente. Op zo’n burgemeester kan lobby gemakkelijker vat krijgen. Partijdigheid en bepaalde voorkeuren liggen op de loer. Dat lijkt me geen prettig vooruitzicht.

Samen meer

Ik voel veel meer voor een onafhankelijke burgervader, als hoeder van de raad en het college, die (zoals nu) gekozen wordt door degenen die wij hebben gekozen om een gemeente te besturen. Een burgemeester die oog heeft voor minderheidsstandpunten en de collegepartijen niet naar de mond praat. Een burgemeester die niet afhankelijk is van hoe de wind waait. Want als we vandaag over iemand de loftrompet steken, kan diegene morgen alweer afgeschreven worden. Laten we zuinig zijn op gezagsdragers en hen waar mogelijk ondersteunen.

Ik geloof niet dat we moeten verlangen naar een stad waarin de macht bij enkele (nog vaak) mannen ligt, maar naar een stad die we samen vormgeven. Dat betekent inderdaad een verandering in denken en aanpak voor de gemeentelijke overheid. Niet langer regisseren, maar faciliteren. Niet: wij (burgemeester, college, raad) regelen het voor u. Maar: hoe kunnen we u helpen om uw buurt en stad sterker te maken? Wat hebt u van ons nodig?

Laten we deze opgave in de volgende raadsperiode eens serieus verder gestalte geven en uitwerken. Want samen kunnen we meer!

De auteur is voorzitter van het CDA in Gouda en werkt bij kennisinstituut Movisie.