Volgens Pouwels zijn de antipestprogramma’s voor de hogere groepen van de middelbare school vaak te kinderachtig. Terwijl de pestpraktijk juist venijniger en dominanter wordt, en ook bepaald niet in omvang afneemt.

Pouwels ontdekte dat pesters op de middelbare school populairder zijn dan op de lagere school. De verdedigers, klasgenoten die het opnemen voor een slachtoffer, zijn op de lagere school nog weleens een soort held, maar op de middelbare school juist niet. Bovendien blijkt uit het onderzoek van Pouwels dat groepsgenoten op de middelbare school begrip hebben voor het feit dat een slachtoffer gepest wordt. „Pubers praten in bepaalde gevallen de pesters goed, omdat ze sommige kenmerken van een slachtoffer vervelend vinden.”

Groepsdruk

Daarnaast is de groepsdruk juist in die leeftijdscategorie een belangrijke factor, zegt Pouwels. „Het slachtoffer valt buiten de groep. Als je sympathie voor haar of hem toont, maakt dat jouw positie in de groep zwakker.”

De boodschap verkondigen dat je pesten afkeurt, heeft geen zin. „Ik heb het jongeren gevraagd, en iedereen vindt pesten slecht.” Volgens de promovenda moeten er aan oudere pubers diepere vragen gesteld worden. „Wat vind je ervan dat die en die gepest wordt? En wat vind je eigenlijk van het slachtoffer?”

Populariteit

Ze hoopt dat er een antipestprogramma ontwikkeld wordt dat gericht is op de populariteit van de pesters. „De hamvraag is: zouden pesters ook populair kunnen worden of blijven op een positieve manier? Is pesten daarvoor nodig?”

Pesten neemt niet af na de lagere school, ontdekte Pouwels: 10 tot 15 procent van de leerlingen die ze heeft ondervraagd geeft aan slachtoffer te zijn van pesten.

Volgens klasgenoten is meer dan 30 procent van de mensen uit de klas betrokken bij het pestgedrag. Pouwels onderzocht de verschillende ”pestrollen” in een groep: pester, assistent van de pester, degene die pesten aanmoedigt, slachtoffer. „Ik heb gevraagd wat jongeren van elkaar vinden. Hoe populair ze zijn, hoe aardig ze worden gevonden. Op de middelbare school vinden jongeren pesters cool, maar niet aardig, zo blijkt.”

Is de pester dus eigenlijk sociaal eenzaam?

„Dat heb ik niet onderzocht. Pesters hebben aanzien, en jongeren vinden het belangrijk om populair te zijn, dus verbinden ze zich aan de pester. Maar het gedrag is voor niemand heel erg leuk.”

Pesten is een hardnekkig probleem, weet Pouwels. „Blijkbaar levert het genoeg voordelen op om iemand te pesten.”

Welke?

„Als je populair bent, geef jij de grenzen aan binnen de groep, jij bepaalt wie er bij jouw clubje mag horen. Bovendien kunnen er niet heel veel leiders zijn in een groep. Dus als iemand zijn kop boven het maaiveld steekt en jouw positie bedreigt, en jij gaat over hem roddelen, gaat hij omlaag in de rangorde en kun jij je positie behouden.”

Is pesten uit te roeien?

„Ik denk dat dat heel lastig is. Je ziet pestgedrag niet alleen op scholen, maar in alle groepen waar mensen bij elkaar worden geplaatst. Bejaardenhuizen, bedrijven. Het heeft met hiërarchie te maken. Het is vaak fijn als een groep een leider heeft, maar daar komt vaak wat agressie bij kijken.

En het zit in mensen om grenzen af te tasten en te kijken of ze een bepaalde rol kunnen pakken. We kunnen mensen bewust maken van dit soort processen, en een goed antipestprogramma kan het probleem verminderen.

En elk kind dat geen slachtoffer wordt, is enorme winst. Maar het is heel moeilijk om pesten volledig uit te roeien.”