De uitdrukking houdt inderdaad verband met vergelijkbare gebeurtenissen. Hij stamt uit een tijd dat het paard nog als gangbaar vervoermiddel werd gebruikt, waarschijnlijk al vóór de zeventiende eeuw. De voetiaanse predikant en neerlandicus Carolus Tuinman (1659-1728) vermeldt het gezegde in zijn ”Oorsprong en uytlegging van de dagelyks gebruikte Nederduitsche spreekwoorden”.

De uitdrukking ”Ymand over ’t paard heen zetten” wordt in Tuinmans tijd nog in vrij letterlijke zin gebruikt. Volgens de predikant is de betekenis: „Ymand door eene al te groote drift en gedienstigheid nadeel toebrengen.” Ter toelichting vervolgt hij: „Hy doet ymand dienst die hem te paard helpt, maar ondienst, die hem door al te hoog op te heffen, en al te sterk door te dringen, daar over heen beurt, zo dat hy van de andere zyde moet afvallen.” Tuinman trekt de vergelijking met „aapinnen” die „hunne schoone geliefde jongen van liefde dood drukken.”

De figuurlijke betekenis van de uitdrukking is, in Tuinmans woorden: „Ymand al te zeer pryzen en opvyzelen, zo dat hy de al te groote ophef en verwachting niet voldoen kan, en dus hem meer doen afvallen.”

Hier klinkt al iets in door van de betekenis die in de achttiende eeuw aan het gezegde werd gegeven. Volgens de Nederlandse taalkundige F. A. Stoett (1863-1936) kon iemand over het paard worden getild door hem „te veel (te) prijzen of te sterk (te) dringen.”

In de moderne betekenis zit ook nog wel het element ”iemand te veel prijzen” (of te veel verwennen). Maar het accent is verschoven naar de geprezene. De uitdrukking wordt praktisch alleen nog maar in passieve zin gebruikt: iemand is over het paard getild. Al te zeer verwend en op het schild geheven, gelooft hij dat hij heel wat voorstelt en gedraagt hij zich verwaand. Terwijl hij toch echt zo’n hoge piet niet is.

Tweewekelijkse rubriek waarin de achtergrond van bekende en minder bekende uitdrukkingen wordt onderzocht.