Kans op strijd in komende regeerperiode groter dan op harmonie
CU-leider Segers had een sterk betoog toen hij drie weken geleden, samen met SP-voorman Roemer, op een bijeenkomst van de Machiavelli Stichting, de aftrap mocht geven voor het nieuwe parlementaire jaar. Waar Roemer verkondigde dat politiek vooral strijd moest zijn, sloeg Segers een toon van verzoening aan. Was het niet opmerkelijk, stelde hij, dat precies honderd jaar geleden, in 1917, de bekende pacificatie plaatsvond? Liberalen en confessionelen sloten een historische deal: er kwam algemeen kiesrecht voor mannen (een wens van de liberalen) én de vrijheid voor confessionelen om eigen, door de staat bekostigde scholen te stichten.
Segers verbond dat gegeven aan de kabinetsformatie van nu. Ook nu proberen vier partijen, met zeer verschillende uitgangspunten en levensbeschouwingen, met elkaar het goede voor het land te zoeken. Door compromissen te sluiten, door elkaar iets te gunnen. En wat de CU-leider betrof, mochten andere partijen zich daar de komende regeerperiode bij aansluiten. Graag zelfs. Want waarom zou je als (toekomstige) oppositie alleen maar in de contramine gaan? Alsof álles wat de coalitie voorstelt bij voorbaat fout is? Reik elkaar, op terreinen waar dat mogelijk is, liever de hand, aldus een uitnodigende Segers.
Gelijksoortige verwelkomende klanken klonken op Prinsjesdag uit de mond van D66-leider Pechtold: laten coalitie en oppositie de komende tijd op deelterreinen, waar dat mogelijk is, pragmatische deals sluiten. Net zoals D66 dat, samen met ChristenUnie en SGP, onder Rutte II heeft gedaan.
Nogmaals, een sympathiek verhaal. En ook erg begrijpelijk voor een coalitie die slechts 76 Kamerzetels telt. In die situatie ben je, als er maar één of twee Kamerleden ziek zijn, erg blij met elk beetje extra steun.
Maar is het geschetste scenario ook realistisch? Om te beginnen moet voor dit soort samenwerking de goedwillendheid van twee kanten komen. Als we zien hoe hard deze week oppositie en coalitie botsten over het eigen risico in de zorg, geeft dat weinig hoop voor een harmonisch samenwerken in de komende jaren.
In de tweede plaats is de harmoniebenadering mooi, maar niet alles. Een land is, in het algemeen gesproken, net zo goed gebaat bij een kritische, felle oppositie, die niet al te gedwee achter het kabinet aanloopt. Een democratie heeft macht én tegenmacht nodig.
In de derde plaats is het de vraag of de coalitie zelf haar uitgestoken hand de komende jaren wel kan waarmaken. Toen een anoniem Kamerlid uit het kamp van de toekomstige coalitie de achterliggende weken zijn gram spuide tegen NRC-journalist Tom-Jan Meeus, zei deze volksvertegenwoordiger vol ergernis dat er tijdens de onderhandelingen „over elke millimeter gevochten wordt.” En dat een CU- en een D66-Kamerlid zes weken (!) hadden onderhandeld „over drie zinnen over het Israëlisch-Palestijnse conflict.”
Als dát waar is, hoe reëel is het dan dat een zozeer bevochten en dichtgetimmerd regeerakkoord straks nog enige ruimte biedt voor amenderingen vanuit de oppositie? Een harmoniebenadering is mooi, maar het lijkt realistischer ons voor te bereiden op jaren van strijd. Het Binnenhof kan z’n borst nat maken.
