Joelend arriveert een schoolklas deze winderige woensdagmorgen bij een witte tent in het Bilderbos op het eiland van Dordrecht. Een medewerker van waterschap Hollandse Delta deelt met het oog op de dreigend grijze lucht intussen blauwe poncho’s uit. Honderd meter verderop onttrekt een zacht glooiende, brede dijk de daarachter gelegen rivier Wantij, die het eiland in tweeën deelt, aan het zicht. Schapen doen zich te goed aan het jonge gras.

Waterschap Hollandse Delta nodigde drie lokale basisscholen uit voor een heuse inspectie. Aanleiding: de feestelijke afronding van de versterking van 11 kilometer dijk rond het eiland. Verspreid over de dijk en aan de voet ervan is een parcours met zeven posten te vinden. Bij elke post krijgen de leerlingen informatie over alles wat met de verstevigde dijk te maken heeft. Daarna mogen ze de dijk in het bijzijn van bestuurders officieel ‘veilig’ verklaren.

Omringd door vijf rivieren kan het eiland van Dordrecht bescherming tegen het water goed gebruiken. Zee- en rivierwater ontmoeten elkaar hier, en dat samenspel kan algauw leiden tot een hoge waterstand. Dit als gevolg van getijdenwisseling en royale wateraanvoer vanuit de rivieren.

Gevaar

„De organisatie van onze waterveiligheid is zo vanzelfsprekend dat we lang niet altijd meer beseffen wat het gevaar van water kan zijn”, weet Leo van Gelder, lid van het dagelijks bestuur van waterschap Hollandse Delta. En daarom brengt hij schoolkinderen graag „waterbewustzijn” bij. Twee jaar lang werkte aannemerscombinatie Van Oord-GMB aan een steviger dijk voor Dordrecht. De dijk was eerder niet meer door de veiligheidstoets van het waterschap gekomen. „Zie het als een apk-keuring. Niet dat het niet veilig was, maar het gebruik van het gebied was veranderd. Er zijn woningen gebouwd en er is meer industrie gekomen. Daarom wilden we de overstromingskans van eens in de 4000 jaar naar één keer in de 10.000 jaar tillen. Nu kan de dijk er weer vijftig jaar tegen.”

Het project vormt een bescheiden onderdeel van de 1100 kilometer dijken in Nederland die de 21 waterschappen en Rijkswaterstaat samen tot 2034 willen versterken. Het gaat in Dordrecht om 11 kilometer dijkversterking die 66 miljoen euro kost. In totaal werd er 400.000 kuub zand en 180.000 kuub klei aangevoerd. Dat is vergelijkbaar met zo’n 20.000 vrachtwagenladingen. „De klei op het zand in een dijk vormt de beschermlaag en zorgt voor een stabiele dijk. Zonder klei zou het zand zo wegspoelen”, vertelt Hetty Klavers van de Unie van Waterschappen even later, terwijl alle kinderen in de stromende regen vrolijk poseren voor een groepsfoto.

Boodschap

Voor de 1100 kilometer dijkversterking ligt 7,8 miljard euro op de plank. „Dat is veel geld. Het levert ons de veiligste delta ter wereld op, het systeem is helemaal gericht op het voorkomen van rampen. Tegelijkertijd is ons werk nooit af. Dat is het dubbele van onze boodschap. We zijn veilig, maar zeggen tegelijk: zeg nooit nooit. Zestig procent van ons land is overstroombaar gebied. Nederlanders moeten zich daar bewust van zijn en weten wat ze kunnen doen als het water stijgt. Via de app overstroomik.nl kun je zien of je huis onder water kan lopen.”

Wat Klavers betreft zou de aandacht voor water apart moeten worden opgenomen in het Nederlandse onderwijs. „Het zit er nu te weinig in. Daarom bieden wij ook rechtstreekse educatie aan via de waterschappen. Uit recent onderzoek van ons onder 600 jongeren tussen de 8 en de 18 jaar blijkt dat twee derde van hen meer wil weten over water. Verder is een op de vijf van de jongeren weleens bang voor overstromingen. Dat is best veel.”

Een hardloper met een hijgende hond passeert een groepje kinderen op de Wantijdijk, terwijl de zon tussen het wolkendek gluurt. De kinderen uit groep 7 van openbare basisschool De Bever zijn onderweg naar de volgende post in hun verkenningstocht. „Dijken zijn ook belangrijk voor dieren en planten”, legt Reinier Jaquet van de Natuur- en Vogelwacht Biesbosch ze uit. „Hebben jullie die margrieten daar gezien? Als het nu warmer was geweest, had je ook vlinders gezien.” En de grazende schapen stampen met hun poten de dijkklei aan, handig voor een sterke dijk. „Dat kan niet met paarden of koeien, die zijn te zwaar en zakken te diep weg. En op wat steilere hellingen kunnen ze grazen, terwijl een grasmaaier daar niet kan komen. Schapen eten overigens niet alle planten op. Daardoor kunnen die tot bloei komen.”

„Ik wist niet veel van dijken”, bekent Sem Broer (10) tussentijds. Hij geniet van de tocht en staat even later met een voor de gelegenheid geplaatste waterpomp enthousiast een bak vol water te pompen. Hij verbaast zich erover hoe snel het water weg is als een afsluitklep opengaat. „Wow!” Hij mag ook op de chauffeursstoel van een graafmachine zitten. „Wat is dat zacht”, zegt Sem over de bestuurdersstoel. „Ja, die is luchtgeveerd”, lacht kraanmachinist Reinier Noort. Met het gevaarte kan hij met de nodige precisie trappetjes in een dijk aanleggen. Leerling Wessel Romijn vindt het enorm boeiend. „Ik heb die machine al eerder op de dijk gezien. Als Nederlanders hebben we de dijken nodig en ook de pompen om water weg te krijgen”, vertelt hij, terwijl hij bijna zijn tas vergeet mee te nemen naar de volgende stop. Klasgenote Ainhoa Ortiz de Zarate Buatas reageert: „Een dijk was voor mij eerst een leuk heuveltje waarop je kunt spelen. Nu zie ik hoe belangrijk een dijk is voor Dordrecht.”

Reddingsvest

Bij de tafel van de vrijwillige dijkinspecteurs, de dijkwacht, haalt Yde de Jong een plat reddingsvest uit de verpakking. Hij gooit het in een tobbe water en in één klap is het vest opgeblazen. „Ik schrok me een hoedje”, zegt de 11-jarige Skye Meerman. De Jong legt uit dat een dijkwachter zo’n vest nodig kan hebben als hij in weer en wind per abuis in het water belandt. De twintig vrijwilligers kunnen opgeroepen worden als het water hoog tegen de dijk klotst. „Dat gebeurt niet vaak hoor. Maar wij moeten alles in de gaten houden.”

De regen valt inmiddels met bakken uit de hemel. „Oh juf! U klappertandt”, merkt een meisje in de groep verschrikt op. De groep vlucht de witte tent aan het begin van het parcours in. Als iedereen binnen is, plakken kinderen namens de scholen stickers met twee duimpjes en een smiley op een felgeel bord. En daarmee is de Dordtse dijk veilig verklaard.