De identiteitsontwikkeling brengt met zich mee dat pubers veel met zichzelf bezig zijn. Dat kan ten koste gaan van relaties met anderen, zoals gezinsleden. Pubers hebben hun eigen belevingswereld, met vrienden en vriendinnen, verliefdheden, het ontdekken van seksualiteit, school, sport. De wereld draait alleen om hen en ze willen zich steeds meer losmaken van hun ouders.

Toch hebben ze die aan de andere kant nog zo hard nodig. Het is belangrijk dat ouders zich dat –ondanks alle moeilijke momenten– blijven realiseren. Vaak ervaren zij hun puber als lastig, brutaal en eigenzinnig.

Pubers kunnen dwars en opstandig zijn, grenzen opzoeken en risico’s nemen. Ook liegen en weigeren dingen te doen komt voor. Zo vindt Patrick dat hij prima voor zichzelf kan zorgen en dat niemand hem wat kan maken. Hij toont daarom geen respect voor zijn ouders en gedraagt zich onbeleefd en asociaal.

Onzekerheid

Het kan goed zijn dat Patrick tegelijk met deze egocentrische houding erg onzeker is over zichzelf. Een puber maskeert onzekerheid vaak door stoerheid of een ”niks aan de hand”-houding.

Pubers zijn op zoek naar erkenning. Ze willen worden gezien en gerespecteerd.

Goede communicatie is goud waard, maar vraagt van ouders geduld, tijd, respect en oprechte interesse. Het is waardevol om zo jong mogelijk te beginnen met het voeren van gesprekken. Niet alleen over school of hobby, maar ook over maatschappelijke en ethische onderwerpen.

Luisteren is zeer belangrijk, net als de jongere ruimte geven om zich een visie en een mening te vormen en die te verwoorden.

Regie over leven

In het geval van Patrick is communiceren lastig. Hij wil immers helemaal niet praten met zijn ouders, maar negeert hen.

Natuurlijk is genegeerd worden niet leuk. Het scheelt als ouders begrijpen wat erachter zit. Negeren kan de puber het gevoel van macht en controle geven. Hij wil de regie hebben over zijn leven en zich niet laten gezeggen door anderen.

Als een puber niet wil praten, is het niet goed om dan maar te denken of te zeggen: Nou, dan niet. Om vervolgens zelf ook maar te zwijgen. Dat is het gedrag van de puber spiegelen.

Beter is om je af te vragen: Wat heeft mijn puber op dit moment van mij nodig? Patrick wil met rust gelaten worden. Een machtsstrijd aangaan helpt niet.

Het voorgaande wil niet zeggen dat ouders dan maar alles moeten laten gaan. Soms is het goed om op je strepen te blijven staan. Overal waar mensen samenleven, zijn er regels, zo ook thuis. Het werkt niet als iemand zich daar niet aan houdt. Grenzen, verwachtingen en gevolgen zijn daarom nodig. Het beste is deze op een rustig moment te bespreken.

Voorbeelden van regels zijn: „Als ik tegen je praat, doe je je oordopjes even uit”, of: „Als er bezoek komt, ben je beleefd.” Ook aardig zijn tegen eventuele broertjes en zusjes hoort bij de regels.

Wel is het handig dat ouders aan broertjes of zusjes uitleggen dat pubers vaak meer op zichzelf en op vrienden gericht zijn. Zo kweken zij begrip. Reageert Patrick dan niet of onaardig op zijn zusje, dan kunnen ouders bijvoorbeeld zeggen: „Patrick is moe, denk ik, laat hem maar.” Soms hebben pubers gewoon stilte nodig om alles even op een rij te zetten.

Voorbeeldgedrag

Kinderen leren veel van het voorbeeldgedrag van hun ouders. Als ouders respect tonen voor de mening en overtuiging van een ander, is dat een goed voorbeeld voor de kinderen.

Dit geldt ook voor open en eerlijk zijn. Ook al vertoont Patrick geen gezellig gedrag, dan nog is het goed te zoeken naar dingen die hij wel goed doet. Een compliment daarvoor is altijd goed, ook al lijkt Patrick uit te stralen dat het hem niet boeit. Bij eerlijk zijn, hoort ook het dragen van de gevolgen van gedrag. Het is belangrijk Patrick daarop te blijven aanspreken. Rommel moet worden opgeruimd en schade hersteld.

Geen interesse

Van een puber is niet te verwachten dat hij interesse toont in zijn ouders. Ook lief voor hen zijn, zit er vaak niet in. Patrick geeft heus wel om zijn ouders, maar kan dat niet goed tonen.

De meeste pubers willen het liefst vooral veel over zichzelf vertellen of willen helemaal niet vertellen. Ze lijken onverschillig, maar zijn dat niet. Ze voelen ook haarfijn aan als vader of moeder niet eerlijk is. Of iets anders zegt dan hij of zij bedoelt.

Pubers meten zich vaak een houding aan. Het niet communiceren met ouders ontwikkelt zich in de loop der tijd als strategie ter bescherming van eigen gevoel en kwetsbaarheid.

Mensen zijn snel geneigd naar de ander te wijzen. Ook ouders doen dat. Beter is het de hand in eigen boezem te steken en jezelf vragen te stellen als: Toon ik wel oprechte belangstelling? Maak ik tijd voor mijn kind? Praat ik tégen mijn kind of met mijn kind?

Misschien moeten ouders hun verwachtingen bijstellen. Een jongere zal niet alles vertellen. Afstand is belangrijk voor een puber die zijn eigen identiteit moet opbouwen. Intimiteiten delen doet Patrick wellicht met leeftijdsgenoten. Belangrijk is hem te laten weten dat hij te allen tijde bij zijn ouders terechtkan, ook al keuren zij zijn gedrag af.

Extreem opstandig gedrag

Opstandig gedrag hoort bij de puberfase, maar soms is er meer aan de hand. Er bestaan twee stoornissen waarbij kinderen extreem opstandig zijn. Het gaat om de antisociale gedragsstoornis (CD) en de oppositioneel opstandige gedragsstoornis (ODD).

Het belangrijkste onderscheid tussen CD en ODD is dat kinderen met CD ook gewelddadig kunnen zijn en geen respect hebben voor de gevoelens en rechten van anderen. Bij ODD treedt vooral het verzet op de voorgrond. CD en ODD kunnen pas worden vastgesteld na een uitgebreid onderzoek door een psychiater.

Ouders die zich zorgen maken over het gedrag van hun puber, doen er goed aan hulp te zoeken. Een medewerker van het Centrum voor Jeugd en Gezin of een arts kan hen op weg helpen richting de hulpverlening.

Tips

• Zonder huisregels samenleven werkt niet. Houd daarom vast aan basisregels. Verwacht geen vrede, maar blijf consequent en spreek de puber aan op absoluut onaanvaardbaar gedrag.

• Kijk naar wat echt moet veranderen en wat kan worden getolereerd.

• Laat de puber zichzelf mogen zijn. Leer hem of haar van zichzelf te houden en respecteer verschillen in karakter.

• Wees een voorbeeld door open en eerlijk te zijn en te praten en te vertellen.

• Toon de puber respect. Wijs op wat hij of zij goed doet. Maak dit concreet door bijvoorbeeld te zeggen: „Wat heb je dat goed gezegd.”

• Wijs op de gevolgen van de daden van de puber.

• Luister goed en laat de jongere uitpraten.

• Stel uitlokkende vragen, zoals: „Hoe was dat voor jou?”

• Vermijd dubbele boodschappen die zowel een vraag als een bevel inhouden, zoals: „Wil je je kamer even stofzuigen?”

Zes tips om contact te maken met je puber

1. Ga in de schoenen staan van je puber en voel mee.

„Ik realiseerde me niet dat je je zo voelde.” „Het klinkt alsof je je ontmoedigd voelt.” „Je wilt nu níéts goed doen.”

2. Luister en wees nieuwsgierig.

„Vertel me er eens meer over.” „Dat is een interessant idee. Heb je nog zoiets?” „Wat betekent dit voor jou?”

3. Stop met je zorgen te maken over wat anderen denken en doe wat het beste is voor jouw puber. Bemoedig je kind in plaats van het te kleineren.

„Ik vertrouw erop dat je leert van je moeilijkheden en fouten.” „Jij probeert uit te vinden wat belangrijk voor je is.”

4. Verzeker je ervan dat de boodschap van liefde overkomt.

„Voor mij ben jij belangrijker dan je cijfers.” „Weet je wel hoeveel ik van je houd?” „Waarmee zou ik je het best kunnen helpen?”

5. Betrek je tiener bij het vinden van oplossingen.

„Hoe kunnen we dit samen uitzoeken?” „Welke ideeën heb jij om dit probleem op te lossen? „Wat vind jij belangrijk in deze situatie?”

6. Maak respectvolle afspraken.

Bron: positivedisciplinenederland.nl
Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan de pedagogen Mirjam Blom en Anja Helmink. Dat kan door de situatie en de (gezins)-omstandigheden, liefst uitvoerig, te mailen naar: wijs@refdag.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.