Vinculum Custodi (VC) is de reünistenvereniging van de reformatorische studentenvereniging Depositum Custodi (DC). VC is opgericht in oktober 2014 en belegt jaarlijks een symposium. In een zaal van de Jeruzalemkerk in Utrecht werd nagedacht over het thema ”De Reformatie”. Leidraad bij het symposium was de spreuk: „Ecclesia semper reformanda est”, oftewel: de kerk moet steeds weer gereformeerd worden. Het symposium trok ongeveer 40 belangstellenden.

In zijn lezing dacht prof. Moehn, bijzonder hoogleraar in Amsterdam vanwege de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland en predikant in Hilversum, na over de filosofische en maatschappelijke omstandigheden die geleid hebben tot de Reformatie. „In het Europa van de vijftiende eeuw hebben de mensen enorme veranderingen ervaren op alle terreinen van het leven. Te denken valt aan het proces van verstedelijking, de ontdekking van de drukpers en de ontdekking van Amerika.”

De kerk ontwikkelde zich in de late middeleeuwen tot een invloedrijk instituut, aldus prof. Moehn. „De paus zag zich niet alleen als drager van het geestelijke zwaard, maar ook als drager van het wereldlijk zwaard.” Toch was er in de vijftiende eeuw een sterke tegenbeweging die het hoogste kerkelijke gezag toekende aan een concilie dat zou bestaan uit geestelijken en leken. „Met uitzondering van de kerk in Spanje heeft dit echter nergens tot een diepgaande verandering of vernieuwing geleid.”

Vanuit de vroomheid en de Moderne Devotie kwamen er ook nieuwe impulsen, aldus Prof. Moehn. „Opvallend is de concentratie op Christus en de persoonlijke intimiteit met vooral het lijden van Jezus.” Bij Thomas à Kempis, een vertegenwoordiger van de Moderne Devotie, is de grootste deugd ootmoed of bescheidenheid. „Thomas schrijft zinnen waar je als protestant bij kan aanhaken en op kan mediteren.”

Een van de meest kenmerkende uitingen van de laatmiddeleeuwse volksvroomheid is de aflaat. „De aflaatpraktijk was gebaseerd op de paus die door zijn sleutelmacht genade kon uitdelen voor zondestraffen in het vagevuur. Lang voor Luther was er al kritiek op dit systeem, omdat de aflaat zonde gemakkelijk en genade goedkoop maakte.”

De renaissance en het humanisme kunnen niet ongenoemd blijven als gesproken wordt over bronnen en omstandigheden die geleid hebben tot de Reformatie. „De centrale leus van de renaissance was ”ad fontes”, terug naar de bronnen.”

Als doorslaggevende factor voor een vruchtbare, blijvende hervorming van de kerk noemde prof. Moehn het ambt van alle gelovigen. „Bij Luther en Calvijn zien wij het gebeuren dat het gemeentelid serieus wordt genomen als lid van het lichaam van Christus. Luther breekt met het priesterschap van alle gelovigen de structuur van de samenleving en de kerk open.”

Een andere belangrijke factor volgens prof. Moehn is dat zowel Luther als Calvijn nooit een breuk met de kerk van hun dagen hebben beoogd. „Toen Calvijn werd verweten een scheurmaker te zijn, verdedigde hij zich met een gebed. Hij zag zich verantwoordelijk voor de Bruid van Christus.”

Na de lunch werd in zogenaamde tafelgesprekken nagedacht over de invloed van de Reformatie op kerkgebouwen, kerkmuziek, sacramenten, onderwijs en Bijbelvertalingen. De vraag was hoe deze zaken er voor de Reformatie voor stonden en wat er sindsdien is kwijtgeraakt.

De dag werd afgesloten door ds. J. Kommerie, hersteld hervormd predikant te Andelst-Zetten.