Drs. Van Manen (1977), samen met zijn vrouw predikant in de protestantse gemeente van Capelle aan den IJssel, promoveerde dinsdag aan de Vrije Universiteit Amsterdam op het proefschrift ”Ontmoeting met God. Een multiperspectivisch model in het spoor van Franz Rosenzweig en Kornelis Heiko Miskotte” (uitg. Boekencentrum, Utrecht). De Duits-Joodse filosoof Franz Rosenzweig (1886-1929) en de Nederlandse theoloog Kornelis Heiko Miskotte (1892-1976) spreken over openbaring als een ontmoeting met God. Rosenzweig doet dit vanuit de persoonlijke beleving en Miskotte vanuit de Bijbelse verkondiging.

Ontmoeting met God heeft volgens Van Manen drie kanten: God, Die mensen ontmoet; mensen die ontmoeting met God beleven; en ten slotte de breder gedeelde menselijke ervaring van deze werkelijkheid. „Wie eenzijdig een van de perspectieven kiest, dreigt óf de openbaring in een denkschema op te sluiten, óf de ervaring gevangen te houden in de eigen innerlijkheid, óf een onvermijdelijk relativistisch of agnostisch standpunt in te nemen.”

Geen drijfzand

We hoeven niet bang te zijn dat de focus op ervaring alleen maar doet verzinken in drijfzand, licht de promovendus toe. „Vanuit de openbaring weten we Wie God is, maar ook dat Hij Zich laat ontmoeten in dit leven. Wat waar is, wordt dan beleefd. De zogeheten spanning tussen openbaring en ervaring hoeft er mijns inziens helemaal niet te zijn. Wie als prof. H. M. Kuitert zijn vertrekpunt alleen in de ervaring neemt, eindigt in zichzelf. Maar de ervaring kan ook een aanspreekpunt voor God zijn waarop Hij Zichzelf bekend laat maken.”

Van Manen stelt dat we in de theologie „net zo goed” met onze moderne beleving of ervaring kunnen beginnen als met het Bijbels getuigenis. „Dat maakt het spreken over ontmoeting met God niet wezenlijk anders, zolang Gods initiatief om Zich te openbaren en het geloofskarakter van de beleving die dit initiatief teweegbrengt maar gehandhaafd blijft in het gesprek. Mijn uitgangspunt is dat Gods Naam een verbindende schakel is tussen Bijbels getuigenis, hedendaagse ervaringswerkelijkheid en christelijke geloofsbeleving.”

Open voor God

De promovendus constateert dat in veel ervaringsverhalen van tegenwoordig God ter sprake komt. „Onze ervaringswerkelijkheid blijft structureel open voor Gods openbaring. Er is een intuïtief besef van een realiteit of op zijn minst een mogelijkheid die wij ”God” noemen. Dat is ook mijn ervaring als predikant. Als mensen op momenten in hun leven de Naam van God noemen, merk ik dat God contact met hen zoekt. Ervaringen van iets wat je overstijgt, maar ook van afstand tot God, moet je serieus nemen. Daar kan de ontmoeting met God beginnen.”

Zijn proefschrift heeft zijn werk als predikant verdiept, zegt Van Manen. „De ontmoeting met God is de diepste drijfveer van mijn werk. Er wordt in de theologie best veel gesomberd over het contact met de moderne mens. Maar ik denk dat het geloofsgesprek nog steeds goed mogelijk is. Ik vind het jammer dat openbaring, ervaring en persoonlijke beleving zo vaak uit elkaar zijn getrokken. Daardoor zijn er eenzijdigheden ontstaan. Het is tijd dat we het geloofsgesprek opnieuw en in alle openheid voeren.”