Onderwijs & opvoeding

Spel is voor Lobke onmisbaar

Vraag: Onze dochtertje Lobke (3) speelt heel weinig en loopt de hele dag achter ons aan. Is het voor haar ontwikkeling belangrijk dat zij speelt? Zo ja, hoe kunnen wij Lobke dan stimuleren tot spelen?

Anja Helmink-Stam
20 February 2017 17:11Gewijzigd op 31 January 2023 09:04
beeld Anjo Mutsaars
beeld Anjo Mutsaars

Vooropstaat dat elk kind anders is en ander spelgedrag vertoont. Het ene kind speelt overal heel even mee en het andere kan een kwartier lang bouwen met blokken of duplo. Sommige kinderen zijn graag alleen, andere genieten van gezelschap. Deze verschillen mogen er zijn.

Wel is het zo dat spel enorm belangrijk is voor de ontwikkeling van elk kind. Spelen mag er niet maar wat bijhangen; het is een serieuze aangelegenheid.

Daarbij heeft het op een schoolse manier aanbieden van informatie aan peuters geen zin. Alleen door hen te laten spelen op een manier die bij hun ontwikkelingsniveau past, helpen ouders hen een stapje verder.

Spelen doet een kind actief, vrijwillig en het beleeft er plezier aan. Dwingen tot spel heeft geen zin. Dan is het geen spel meer, maar een opdracht.

Dominee en juf

Door middel van spelen verzamelt een kind informatie. Het probeert uit, herhaalt, varieert, bekijkt het effect van zijn handelen en lokt een reactie uit.

Ook kan het kind door spel ontsnappen aan de werkelijkheid. Het maakt eigen flexibele regels en gaat op in zijn fantasie. Zo kan de tafel een boot worden en stoelen veranderen in een trein (uit ”Bas past op opa” van Dagmar Stam).

Door spelen leert een kind om te gaan met onverwachte situaties. Verder kunnen kinderen via spel hun ervaringen en gevoelens verwerken. Ze leren gevoel en emotie te uiten.

Soms horen ouders gebeurtenissen uit het verleden in het spel van hun kind terug. Zo spelen kinderen soms spontaan kerkje of schooltje en imiteren ze de dominee of de juf.

Soorten spel

Een kind ontwikkelt zich door te spelen. Het bewegen van een baby kan als een spel worden gezien. De kleine ontdekt later zijn handjes en vingertjes en de voorwerpen om zich heen.

Peuters van 2, 3 jaar zijn veel bezig met manipulerend en bewegingsspel. Het gaat hierbij om het plezier in bewegen en handelen. Een krat duplo omgooien is leuk; het kind geniet van het effect van zijn handelen.

Door middel van spel leren kinderen contact te leggen met anderen en taal te gebruiken. Een kind gaat woorden geven aan voorwerpen en handelingen.

Lobke is hier wellicht eveneens mee bezig, ook al komt zij nog niet tot echt spel. Het is leerzaam voor Lobke dat haar moeder terwijl ze bezig is vertelt wat zij doet. Wellicht gaat Lobke op een later tijdstip, tijdens haar spel, nadoen wat zij heeft gezien en gehoord.

Rollen

Op 3- à 4-jarige leeftijd gaat de peuter/kleuter steeds vaker spelen in rollen of met constructies. Zijn aandacht verschuift van de dingen op zich naar de handelingen die hij ermee kan doen, zoals stapelen, rijen maken en aan elkaar vastmaken. Ook krijgen voorwerpen een betekenis.

Bij een rollenspel speelt bijvoorbeeld de een vader, de ander moeder en nummer 3 de baby. Gedrieën spelen ze vervolgens een verhaal waarin moeder het eten kookt, vader werkt en het gezinnetje gaat wandelen. Kinderen gaan in deze fase steeds meer samen spelen in plaats van alleen.

Door de knieën

Een tip voor Lobkes ouders is om eens goed naar de speelomgeving van hun kind te kijken. Die moet aanspreken, uitdagen en een beroep doen op ontwikkelingsmogelijkheden.

Het is leuk en handig om eens door de knieën te gaan en het speelgebied op ooghoogte van Lobke te bekijken. Ziet de ruimte er gezellig en mooi uit? Nodigen de spullen uit tot vastpakken en actie? Is het duidelijk wat Lobke ermee kan doen? Is er genoeg afwisseling? Zijn er kratten of bakken om de spullen op te ruimen?

Voor kinderen zijn orde en structuur belangrijk. Ook is het goed om al jong te beginnen met het bevorderen van de zelfstandigheid. En natuurlijk moet al het speelmateriaal veilig zijn en geen scherpe of kleine onderdelen bevatten.

Buiten spelen is gezond, maar ook leuk en leerzaam. Peuters houden vaak van zand, water en natuurlijke materialen. Een lege ruimte om fijn te kunnen rennen en fietsen is heerlijk voor een peuter. Kan dat niet thuis, dan is er vast wel een geschikt speelterrein in de buurt. Rem een kind niet al te snel af. Een beetje durf bevordert het zelfvertrouwen.

Verrijken

Soms is het nodig om het spel op gang te helpen. Lobkes moeder kan vragen: „Wat wil je liever: kleien of verven?” Of: „Zal ik vandaag het keukentje voor je pakken?”

Als Lobke eenmaal speelt, wat kunnen haar ouders dan doen? Vaak is het al voldoende als zij rustig aanwezig zijn. Zij kunnen Lobke observeren en haar gedrag in zich opnemen. Dat is leerzaam. Zo zien zij wat Lobke doet. Experimenteert zij nog alleen met het zand of probeert zij er al iets van te maken?

Als haar ouders voldoende tijd hebben, kunnen zij meespelen. Even vluchtig meespelen heeft niet veel zin en leidt hun kind soms zelfs van het spel af. Ouders kunnen het spel rijker maken door nieuwe ideeën en handelingen uit te lokken of aan te reiken. „Wat zou er gebeuren als…”, „Weet jij een manier om…?” zijn goede vragen om te stellen. Op deze manier kunnen ouders nieuw materiaal aandragen. Het verwoorden van de nieuwe activiteiten is steeds erg belangrijk.

Stagnatie spel

Vaak gaat spelen vanzelf. Pas als de spelontwikkeling stagneert, valt dit op. Stagnatie kan komen door een beperking in het kind zelf of in de omgeving. Het kan zijn dat het kind wat achterloopt in zijn ontwikkeling of misschien zich wat eenzijdig ontwikkelt. Ook kan het belemmerend werken als het niet voldoende aanmoediging krijgt van zijn opvoeders. Een moeilijke thuissituatie of een taalachterstand kan een reden zijn dat het kind onvoldoende prikkels krijgt om te gaan spelen.

Om achterstanden op allerlei gebieden zo vroeg mogelijk te signaleren en aan te pakken, bieden veel kinderdagverblijven en peuterspeelzalen voor- en vroegschoolse educatie (vve) aan. Dat is een programma met activiteiten op het gebied van taal en rekenen en sociaal-emotionele en motorische ontwikkeling van het kind.

Veel ontwikkelingsgebieden bij een kind zijn aan elkaar gekoppeld. Als het motorisch minder vaardig is, betekent dit dat het minder goed meekomt met spelen. Dat vergroot de kans dat het minder sociale contacten krijgt. Dat heeft weer een negatieve invloed op de sociaal-emotionele ontwikkeling. Kinderen doen spelenderwijs ervaringen op die voor hun hele ontwikkeling belangrijk zijn.

Spel is van invloed op de persoonlijkheidsontwikkeling en zelfontplooiing van het kind. Spel is de taal waarmee het jonge kind communiceert. Daarom is het van groot belang de spelontwikkeling van Lobke goed in de gaten te houden. Wat extra ondersteuning of begeleiding kan daarbij nodig zijn.

Spelstimulansen

  • Start met een actueel onderwerp vanuit het kind.

  • Verdiep het onderwerp door het voorlezen of vertellen van een verhaal of anekdote.

  • Zoek samen passend materiaal bij het onderwerp.

  • Verdeel de rollen en laat het verhaal naspelen met behulp van de materialen.

  • Wijs het kind bij verstoring van het spel op zijn rol; dat kan al helpen.

  • Verdiep het spel door de speelhoek kritisch te bekijken en zo nodig te verbeteren.

  • Verbreed het spel door andere activiteiten, zoals schrijven en tekenen, erbij te betrekken.

  • Verrijk het spel door het oproepen van nieuwe situaties en het bedenken van oplossingen.

Tien tips voor binnenspelen

  1. Bouw een tent.

  2. Beschilder de badkamer met scheerschuim, eventueel vermengd met klein beetje plakkaatverf.

  3. Neem een bergje sokken en zoek steeds twee dezelfde.

  4. Maak een eindeloze tekening op een behangrol of laat jezelf omtekenen (liggend op de grond, zodat het kind je contouren op een rol behang kan tekenen).

  5. Maak je eigen memoryspel. Geef kaartjes en laat steeds twee dezelfde dingen tekenen.

  6. Houd een verzamelspeurtocht. Ga op pad door het huis en laat het kind spelenderwijs rommel verzamelen.

  7. Laat spelen en schoonmaken met behulp van een emmertje water.

  8. Laat knutselen of rijgen met pasta.

  9. Gebruik het krijtbord ook eens plat op de grond en gebruik het schilderij als speelbord.

  10. Varieer met speelgoed.

www.oudersvannu.nl

Algemene tips

  • Gebruik veel taal en verwoord alle handelingen.

  • Beweeg veel en laat het kind indien mogelijk lopen.

  • Beperk het zitten achter een computer, tablet of tv.

  • Laat het kind indien mogelijk veel buiten spelen.

  • Zorg voor een uitdagende speelomgeving.

  • Begeleid indien nodig het spel.

  • Praat met andere ouders.

  • Ga met het kind eens bij peutergym kijken.

  • Neem met het kind eens een kijkje bij een peuterspeelzaal.

  • Schakel indien nodig professionele hulp in.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan de pedagogen Mirjam Blom en Anja Helmink. Dat kan door de situatie en de (gezins)omstandigheden, liefst uitvoerig, te mailen naar: wijs@refdag.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

RD.nl in uw mailbox?

Ontvang onze wekelijkse nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.

Hebt u een taalfout gezien? Mail naar redactie@rd.nl

Home

Krant

Media

Puzzels

Meer