Man van leugen en repressie

Ruim vijf jaar is hij nu aan de macht, de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong Un. De zoon van Kim Jong Il werd na diens dood op 17 december 2011 naar voren geschoven als zijn opvolger. Niemand die hem kende, zelfs in Noord-Korea nauwelijks. En niemand die verwachtte dat hij het lang zou volhouden – de verwende jongen had geen ervaring met besturen.

Vijf jaar na zijn aantreden lijkt een klein wonder te zijn gebeurd: Kim Jong Un (1984) is de machtigste man van zijn land, die ook nog eens stevig op het pluche zit.

In een serie artikelen op het digitale platform NK News werden de afgelopen weken Noord-Koreakenners van over de hele wereld gevraagd naar wat Kim Jong Un er na vijf jaar dictatuur van heeft gemaakt. Hieronder een impressie van hun opvattingen.

Dát Kim stevig in het zadel zit, is niet zozeer een wonder als wel vrucht van meedogenloos vermeende tegenstanders laten verdwijnen, opsluiten en executeren. Van de Kims die Noord-Korea als dictator had is deze Kim de wreedste.

De erfenis van zijn vader heeft Kim Jong Un zo goed als tenietgedaan. Toen hij aantrad kreeg Kim jr. een groep oudgedienden om zich heen die voor hem de weg naar de alleenheerschappij moest plaveien. Kim zag de vriendjes van zijn vader eerder als obstakels en wees ze stelselmatig de deur, liet hen gevangenzetten of terechtstellen.

Het bekendste en meest schokkende voorbeeld was de executie van Kims oom Jang Song Thaek in december 2013. Jang was als een soort voogd aangesteld, maar liep kennelijk algauw in de weg.

China

Er zat ook een beleidsmatige kant aan deze executie, want Jang Son Thaek was een trouwe bondgenoot van China en dat is van de jonge Kim niet echt te zeggen. Het valt op dat diplomatieke contacten met China, nota bene de enige belangrijke bondgenoot van Noord-Korea, minimaal zijn.

Kim Jong Un heeft zijn macht verder verstevigd door een rigoureuze generatie-wisseling –lees: verjonging– door te voeren binnen alle gelederen van het regime, de partij, de militaire top en de bestuurlijke elite.

Kim Jong Un heeft ook afgerekend met het beleid van zijn vader, die met zijn ”militairen eerst”-campagne (Songun) zijn oor meer te luister legde bij de strijdkrachten in plaats van bij burgers binnen de communistische partij.

Onder Kim zijn de rollen omgedraaid en staat de partij weer bovenaan. Daartoe is ook de voorheen oppermachtige Nationale Defensie Commissie opzij geschoven en fungeert de nieuw opgerichte Commissie voor Staatszaken als hoogste machtsorgaan (met Kim zelf aan het hoofd).

Om zijn prestige als telg van de Kim-dynastie op te poetsen heeft Kim Jong Un de leiderschapsstijl van zijn opa Kim Il Sung overgenomen. Die wordt alom gepropageerd als ‘vader des vaderlands’, en dan is het als nieuwlichter verstandig dicht tegen zo iemand aan te kruipen.

De liefde kwam niet van twee kanten. Zo liet de eerder dit jaar overgelopen Noord-Koreaanse diplomaat Thae Yong Ho –nummer twee op de ambassade in Londen– in een interview weten dat opa zijn kleinzoon nooit heeft willen zien of ontvangen „omdat hij niets van diens moeder moest hebben.”

Kims nieuwe beleid wordt aangeduid met ”Byeongjin roseon” (weg van de parallelle ontwikkeling) en daarmee wordt allereerst bedoeld een voortvarende ontwikkeling en productie van kernwapens, inclusief de raketten die daarbij horen.

Het andere onderdeel van zijn programma, economische ontwikkeling, heeft minder grimmige kanten; het is zelfs veelbelovend voor de meeste van de (nog altijd in armoede levende) burgers. Het beleid komt neer op het oogluikend toestaan van een markteconomie, met ruimte voor privaat ondernemerschap en onderlinge concurrentie. Er zijn zelfs zo’n twintig speciale economische zones gecreëerd, waar met de vrije markt wordt geëxperimenteerd. Verder hebben de bazen van staatsbedrijven meer vrijheid om zelf beleid te maken en contacten met buitenlandse leveranciers of afnemers te zoeken. Buiten het officiële circuit gaat het er op de zwarte markt nog onstuimiger aan toe wat betreft het nemen van eigen initiatief.

Economische groei

Die genomen en toegestane vrijheid is inmiddels goed voor een jaarlijkse groei van de economie met zo’n 1 procent en met het beschikbaar komen van veel meer goederen – meer dan de staat zelf ooit kon leveren.

Nu lijkt dat spectaculair, maar het leefniveau van de meeste Noord-Koreanen is nog altijd bedroevend laag. Jaarlijks is er sprake van een tekort van 500.000 tot 1 miljoen ton aan voedsel. Ook het gebrek aan energie –stroom met name– is nog altijd nijpend.

Desondanks biedt de geleidelijke liberalisering van de markt een sprankje hoop. Noord-Koreakenner dr. Andrei Lankov spreekt zelfs van een geleidelijke ontwikkeling in de richting van een op de markt gerichte samenleving. Kon je tot voor kort slechts rijk worden via de partij, via een militaire loopbaan of de diplomatie, nu kan dat ook –los van de staat– als zakenman.

Zelfs in het streng gecontroleerde Noord-Korea ontstaat zo ruimte voor iets van individualisme en nadruk op eigenbelang. „In plaats van jezelf opofferen voor de hoogste leider, werk je nu hard voor eigen succes en voor het welzijn van de eigen familie”, aldus Lankov. De ”donju”, de rijke middenklasse die hierdoor is ontstaan, is niet meer weg te denken uit de Noord-Koreaanse samenleving.

Of de opkomst van die groep ook tot wezenlijke veranderingen zal leiden? Nee, zeggen Noord-Koreakenners. De groep is immers opgekomen binnen de kaders van het bestaande systeem en heeft er belang bij dat die orde gehandhaafd blijft.

Tegenover deze ontwikkeling staat een regime dat vreest. Dat angst heeft voor de gevolgen van vrijheid van denken en handelen op economisch terrein. Voor het handhaven van leugens over het „arme, slechte, boze buitenland” bijvoorbeeld. Het zijn leugens waarop de steun voor Kims dictatuur mede is gebaseerd.

Kim Jong Un ziet de verspreiding van niet-gecensureerde informatie uit en over het buitenland dan ook als een van de grootste bedreigingen van zijn bewind. Vandaar dat er onder hem meer controles zijn aan de grens met China, meer inbeslagnames van buitenlandse video’s en dvd’s en meer ingebouwde controlesystemen in computersoftware.

USB-sticks

Over de rol van zulke video’s deed de al eerder geciteerde Noord-Koreaanse diplomaat Thae Yong Ho in het interview ook een boekje open. „De elite rond Kim juicht hem overdag toe, ’s avonds zit die massaal en vol bewondering naar de Zuid-Koreaanse tv te kijken.” Hij liet weten dat (Chinese) USB-sticks met daarop tv-shows uit Zuid-Korea gemakkelijk te krijgen zijn.

De mensenrechten zijn er onder Kim zeker niet beter op geworden, eerder slechter. Waarnemers melden dat diverse strafkampen langs de grens met China zijn gesloten om pottenkijkers geen ruimte te gunnen. Ze worden ook voller, die kampen, omdat het regime met harde hand optreedt tegen iedereen die zich schuldig maakt aan het bezit van zulke staatsondermijnende video’s en dvd’s.

Samenvattend is te stellen dat er onder Kim Jong Un sprake is van ontwikkelingen die elkaar uitsluiten. Meer economische vrijheid gaat gepaard met grotere onderdrukking door het regime. En de toenemende behoefte van zakenlui aan contact met de buitenwereld wordt door Kim zelf bepaald niet bevorderd. Eerder lijkt het erop dat hij zijn rug toe heeft gekeerd naar de internationale gemeenschap – inclusief China. Het op volle stoom verder ontwikkelen van kernwapens onderstreept dat.

Kims (wan)gedrag van buitenaf beïnvloeden is daardoor niet gemakkelijker geworden.

Met drones standbeelden te lijf

De vanuit Seoul opererende organisatie ”Vechters voor een Vrij Noord-Korea” (FFNK), waarin uit Noord-Korea gevluchte activisten samenwerken, liet eerder deze maand aan medewerkers van het digitale platform nknews.org weten een drone te hebben getest die vanuit China het noorden van Noord-Korea was binnengevlogen en rond enkele standbeelden van Kim Il Sung cirkelde. De drone was daarna zonder probleem teruggekeerd naar China. Doel was om te kijken of een aanslag op de beelden met behulp van zo’n onbemand vliegtuigje mogelijk is.

De activisten verzekerden de drone met explosieven uit te rusten zodra Noord-Korea het zuiden „provoceert.”

Noord-Korea zou furieus hebben gereageerd op de actie. „We zullen de daders van zo’n ontheiliging overal ter wereld opjagen, hen vinden en ter dood brengen”, aldus een reactie in het propagandablad Uriminzokkiri.

Overigens twijfelen deskundigen eraan of een drone voldoende explosieven kan vervoeren om een standbeeld te ruïneren.

Is een preventieve aanval een reële mogelijkheid?

Begin december riep de gepensioneerde Amerikaanse generaal Walter Sharp op dat de nieuwe president van Amerika bereid moet zijn tot een „pre-emptive strike” (preventieve aanval) op Noord-Koreaanse raketinstallaties. Omdat Pyongyang bezig is met het testen van langeafstandsraketten (ICBM’s) die het Amerikaanse vasteland kunnen bereiken. Zodra Noord-Korea daadwerkelijk een test voorbereidt met een ICBM, type KN-08 (een over de weg verplaatsbaar projectiel), moet Trump ingrijpen, aldus de generaal.

Met het aantreden van Donald Trump als president komt de kans op een conflict met Noord-Korea akelig dichterbij, omdat ook Trump niet vies lijkt van een krachtig (maar in veler ogen ondoordacht) militair optreden.

Niet dat Obama’s Noord-Koreabeleid zo voorbeeldig was. Onder hem hebben de Noord-Koreanen ongestoord door kunnen werken aan de ontwikkeling van kernwapens en rakettechnieken.

Is een preventieve aanval dan een reëel alternatief? Nee, zeggen deskundigen. Het zou het startsein zijn voor een bloedige tweede Koreaoorlog (de eerste was van 1950-1953). Noord-Korea zal zeker terugslaan met artilleriebeschietingen en raketaanvallen richting Zuid-Korea, waarop een stevig Zuid-Koreaans antwoord zal komen in de vorm van een tegenaanval.

Zijn er alternatieven om Noord-Korea te laten stoppen met het ontwikkelen van kernwapens? Een vredesverdrag wellicht?

De aloude eis van de VS dat Pyongyang eerst nucleair moet ontwapenen om een vredesverdrag met Washington te kunnen tekenen (de Koreaoorlog van begin jaren 50 is nooit formeel beëindigd) is te hoog gegrepen: daarmee zal Noord-Korea nooit instemmen. Door eerst te ontwapenen geeft Pyongyang immers uit handen wat hij juist wil inzetten bij onderhandelingen.

Nucleaire ontwapening als onderdeel van een vredesverdrag lijkt wel mogelijk. Al eerder toonde Pyongyang zich bereid tot zo’n ontwapening in ruil voor vergaande concessies. In 1994 bijvoorbeeld in het kader van het ”Agreed Framework” en in 2005 (”Joint Statement”).

Nog beter is het, aldus sommige waarnemers, om een vredesverdrag het sluitstuk te laten zijn van een integratieproces, waarin Noord-Korea stukje bij beetje wordt opgenomen in de internationale gemeenschap en er over en weer vertrouwen ontstaat. Op die manier zal het regime worden uitgedaagd om concessies te doen. Een vredesverdrag is dan de laatste stap in zo’n langdurig toenaderingsproces.

Een andere optie is de militaire druk op Pyongyang opvoeren en onderhandelingen over de afbouw van het kernwapenprogramma afdwingen. Dan wordt de keuze: overleven zonder kernwapens of vernietigd worden met behoud ervan. Deze optie is een riskante, omdat de kans op escalatie groot is.

Vooralsnog kiest de internationale gemeenschap voor het sanctiemiddel, dat tot nog toe weinig heeft opgeleverd. Boosdoener is vooral China, dat niet bereid is het regime echt pijn te doen, bang als Peking is om daarmee het ineenstorten ervan te bespoedigen.