Zwerfkapjes. Ze zijn sinds kort niet meer weg te denken. Hoe meer de wereldwijde productie op gang komt, hoe goedkoper ze aangeschaft kunnen worden. Vooral voor wegwerpversies geldt dat. In de zomer kostten ze in de plaatselijke supermarkt een euro per stuk. In september was dat al 40 cent en laatst kwam er een aanbieding van nog geen zes cent per stuk langs. Het nare van wegwerpmondkapjes is dat ze na het eerste gebruik direct hun waarde verliezen. Ze zijn besmet en niet meer schoon te maken. Als waardeloos vuil belanden ze in het afval of vallen ze op straat. Ik ben daar nog nooit een wasbaar mondkapje tegengekomen. Ze behouden hun waarde en dus worden ze bewaard. Na elke wasbeurt is er wel slijtage, maar toch gaan ze minstens twintig keer langer mee dan wegwerpexemplaren. En dat is belangrijk, want bij een wereldbevolking van acht miljard mensen, levend in een wegwerpmaatschappij, is afval een zeer groot vraagstuk.

Net als veel kleding tegenwoordig zijn de wegwerpkapjes gemaakt van plastic. Drie lagen van polypropyleenvezels worden er per kapje gebruikt. Plastic is geen natuurlijk materiaal. Het is synthetisch en gemaakt uit aardolie. Het verteert niet als het in de natuur terechtkomt. Het wordt wel afgebroken tot steeds kleinere deeltjes, maar zonder voedingswaarde. Het maakt geen organisch deel uit van de natuurlijke kringloop.

De laatste tijd wordt dat steeds pijnlijker duidelijk. Sinds 1950 is er wereldwijd meer dan negen miljard ton plastic geproduceerd. De helft(!) daarvan is op de vuilstort en in de natuur beland. Op dit moment is er voor elk mens op aarde 1000 kilo plastic aanwezig, waarvan 500 kilo ergens in de natuur rondzwerft. Aangezien de verwachte productie van plastic tot 2050 verdrievoudigt ten opzichte van nu laten de gevolgen zich raden. Momenteel is er voor elke kilo plastic vijf kilo vis in de oceanen. Zonder hard ingrijpen zal er in 2050 meer plastic dan vis in de oceanen zijn. De gevolgen voor de dierenwereld zijn schrijnend. Enorme aantallen zeedieren en vogels komen om door een volle maag zonder voedingswaarde of door verstikking. Alsof dat nog niet erg genoeg is, degradeert het plastic in de natuur. Het valt uiteen in steeds kleinere deeltjes. Microplastics, die te klein zijn om door ons gezien te worden. Die worden over de hele wereld gevonden in rivieren, oceanen en landbouwgronden, tot in de diepste plekken van de oceaan. Veel van deze plastic deeltjes bevatten giftige stoffen, zoals weekmakers en brandvertragers, die langzaam vrijkomen en weglekken in onze leefomgeving.

Omdat microplastics overal in de natuur voorkomen, zitten ze ook in ons voedsel. Recente studies hebben dit aangetoond voor onder andere zeezout, honing, bier en zeedieren. Met name bij de laatste worden ze veel aangetroffen. Kleine zeediertjes, veel vissen en vogels kunnen geen onderscheid maken tussen plastic en hun gewone voedsel. Zo belandt plastic in de voedselketen. Het is dan ook onontkoombaar: we zijn plasticeters geworden. Of u nu wilt of niet. De gevolgen zijn nog onbekend. Bij vissen is aangetoond dat de allerkleinste (nano)deeltjes plastic zich in de hersenen kunnen ophopen, met onnatuurlijk gedrag tot gevolg. Veel schadelijke stoffen uit plastics worden ook in het bloed van mensen gevonden.

Nederland Schoon en de Plastic Soup Foundation roepen in een landelijke campagne op om mondkapjes weg te gooien bij het restafval in de prullenbak. Zet een stapje extra en doe de wegwerpkapjes in de ban. De coronamaatregelen leren dat verandering vooral afhankelijk is van ons gedrag. Zeker wanneer er niet direct technische oplossingen voorhanden zijn.

De auteur studeerde Sustainable Energy Technology en is docent aan de opleiding Werktuigbouwkunde op het Hoornbeeck College.