Roofkunst uit koloniën moet teruggeven worden
Koloniaal erfgoed dat onrechtmatig in Nederlandse musea is terechtgekomen, moet „onvoorwaardelijk” worden teruggegeven. De staat moet zich daar actief voor inzetten. Dat zegt een door de overheid ingestelde adviescommissie in een rapport dat woensdag is gepresenteerd.
Het gaat om vele duizenden kunst- of gebruiksvoorwerpen, van eeuwenoud textiel tot een Sri Lankaans kanon met edelstenen belegd. Van houten tempeldeuren tot bronzen beelden. Ze hebben gemeenschappelijk dat ze op onrechtmatige wijze in Nederland terechtgekomen zijn. Ze kunnen zijn geroofd tijdens (straf)expedities, langs officiële weg in beslag genomen of door ambtenaren, kooplieden of zendelingen op eigen houtje naar Nederland zijn vervoerd en ten slotte in musea terecht zijn gekomen.
Natuurlijk zijn er ook veel van dergelijke voorwerpen legaal verworven; geschenken van lokale heersers of in opdracht gemaakte en tegen eerlijke prijs betaalde kunst. Om een flink deel van die koloniale erfgoederen hangt echter een waas van onduidelijkheid.
Als de regering het advies van de Commissie Nationaal Beleidskader Koloniale Collecties overneemt, betekent dat het einde van een jarenlange discussie. Al twintig jaar geleden vroegen landen hun erfgoedstukken terug. Het bracht de discussie met name binnen de musea op gang. Maar van teruggave is het nooit gekomen, om het voorzichtig uit te drukken.
Teruggave zal een aderlating zijn voor musea die koloniaal erfgoed in huis hebben. Het Nationaal Museum voor Wereldculturen (een samenwerking van het Tropenmuseum, Rijksmuseum Volkenkunde en Afrikamuseum), het Rijksmuseum Amsterdam en zeker ook Museum Bronbeek in Arnhem zijn wel de belangrijkste. Maar in talloos veel musea zijn erfgoedstukken terug te vinden. De musea zelf echter zijn heel tevreden met het advies van de commissie, dat in lijn is met hun visie.
Enerzijds vertellen al die voorwerpen het verhaal van Nederland als kolonisator. Een verhaal dat ook steeds eerlijker en transparanter voor het voetlicht wordt gebracht en dus een nuttige functie heeft in Nederland. Anderzijds blijft er het ethische probleem dat de betreffende voorwerpen niet hier in Nederland thuishoren. Nederland zal ook niet willen dat de Nachtwacht en het stokje van Van Oldebarnevelt naar het buitenland verdwijnen. Die horen immers hier, zijn onderdeel van onze cultuur?
Teruggave van cultuurgoederen aan de landen waar Nederland in het verleden een bedenkelijke rol heeft gespeeld, is een daad van erkenning, van respect en van het samen op weg zijn naar een relatie op voet van gelijkwaardigheid. Het is een concrete stap en heeft waarschijnlijk meer inhoud dan een ingehouden, halfbakken excuus voor het koloniale verleden door koning of ministers.
