Op woensdag 15 april arresteert de politie in Malawi de 49-jarige J. W. Akster, financieel directeur van Timotheos. Op dat moment liggen er twee aanklachten waarin Akster beschuldigd wordt van ongewenste seksuele contacten met jonge mannen in ruil voor geld of hun baantje. Hij kent de mannen vanuit het werk op het terrein van Timotheos. Binnen enkele dagen volgen meer aanklachten, in totaal van negen mannen, allen werknemers of studenten.

Het bestuur van Stichting Timotheos zegt volkomen verrast te zijn door deze arrestatie en stelt de financieel directeur direct op non-actief. Nadat Akster in zijn cel via de politie een mobieltje heeft geregeld, is er telefonisch contact met een van de bestuursleden. Akster erkent richting hem dat er seksuele contacten zijn geweest, noemt het aantal van twee en voert ter verzachting aan dat de mannen niet minderjarig waren en dat er sprake was van wederzijdse toestemming.

Lees ook

Financieel directeur Timotheos opnieuw aangehouden

Het bestuur van Stichting Timotheos meldt op 17 april in een persbericht dat het medewerking toezegt aan het onderzoek in Malawi en verklaart ook een intern onderzoek te zullen starten. Voor dat laatste doel wordt recherchebureau Restment uit Putten in de arm genomen.

Borgtocht

Na een week cel komt Akster op borgtocht vrij. De eigenaar van de islamitische bouwmaterialenhandel Phalombe Hardware, waar Akster vaak zaken mee doet, staat borg om te voorkomen dat hij het land verlaat. In de weken die volgen, krijgen onderzoekers steeds meer duidelijkheid over de aanklachten. Er circuleren allerlei geruchten, maar Akster ontkent die stellig.

De zaak kwam aan het licht toen de slachtoffers in contact werden gebracht met Love Justice International (LJI), een Amerikaanse organisatie die zich inzet tegen onder meer mensenhandel en sociaal onrecht.

De bestuursleden in Nederland kunnen vanwege de coronamaatregelen op dat moment niet zelf naar Malawi reizen. Als de lockdown in Malawi ten einde is, reist een van de twee veldwerkers, Thera Verdouw, die vanwege verlof in Nederland was, wel naar het Afrikaanse land. Na twee weken verplichte quarantaine pakt zij haar werk ter plaatse weer op, samen met haar collega Bep Klok.

Interim-manager

Het bestuur van Stichting Timotheos heeft dan het plan om een interim-manager aan te stellen in de plaats van Akster. Het gaat om Chr. Luhanga, die al lid is van het bestuur van Timotheos Foundation Malawi. Dat is een afzonderlijke stichting die verantwoordelijk is voor de organisatie en werkzaamheden op de ”compound” in Malawi.

Het Malawische bestuur wil de aanstelling van Luhanga blokkeren via een kort geding bij de rechter, omdat het volgens de statuten niet mogelijk is dat het Nederlandse bestuur een Malawische manager aanstelt. Een bijkomende reden is dat het bezorgd is over de nauwe banden tussen Luhanga en Akster. De rechter beslist dat Luhanga vooralsnog niet benoemd mag worden en het terrein niet mag betreden.

Het Nederlandse bestuur en de Reformed Presbyterian Church (RPC) –het Malawische kerkverband dat in 2011 het initiatief nam om de Timotheos Foundation in Malawi op te richten– zorgen er via een kort geding op hun beurt echter voor dat het Malawische bestuur voorlopig op non-actief wordt gesteld. De Malawische bestuursleden zouden zich namelijk zelf niet aan hun eigen statuten hebben gehouden, omdat ze hun zittingstermijnen hebben overschreden.

Corruptie

Terwijl het proces loopt, klinken van beide kanten beschuldigingen van corruptie en chantage. Verschillende bronnen bevestigen dat aanklagers zijn bedreigd en onder druk gezet om hun aanklacht tegen Akster in te trekken. Ook wordt Akster ervan beschuldigd dat hij zijn goede contacten met de Malawische overheid –tot op ministerieel niveau– misbruikt om hen om te kopen.

Aan de andere kant zijn er geluiden dat de aanklagers geen echte slachtoffers zijn, maar geld zouden hebben ontvangen om een valse aanklacht tegen Akster in te dienen. Het Nederlandse bestuur heeft van in ieder geval één aanklager een brief waarin hij dat erkent, waarna deze aanklacht is ingetrokken. Malawische bronnen zeggen echter dat deze persoon helemaal geen aanklacht heeft ingediend en dat die verklaring dus niet klopt.

Toezichthouder

Het Nederlandse bestuur doet op 12 september een nieuwe poging om de patstelling te doorbreken. In een brief legt het bestuur uit waarom er afgelopen maand geen geld is overgemaakt naar Malawi. Het bestuur vindt dat er niet krachtig wordt ingegrepen tegen diefstallen en heeft –in overleg met het ministerie– besloten om voortaan de financiën te laten verlopen via een andere organisatie, het naburige Kondanani-weeshuis. „Akster en Luhanga kunnen dan via deze organisatie toezicht houden op de projecten van Timotheos”, aldus het bestuur. Het bestuur stelt dat de schorsing van Akster nog steeds van kracht is, maar desondanks staat er in dezelfde brief dat hij tekeningsbevoegdheid krijgt voor de nieuwe rekeningen. Het bestuur zal geen geld meer overmaken naar Malawi zolang de kwestie niet is opgelost en de veldwerkers moeten daarvoor maar contact opnemen met Akster en Luhanga. Het gevolg is dat de circa honderd medewerkers in Malawi geen salaris ontvangen over september.

Spanning

Inmiddels zijn drie van de zeven bestuursleden van Stichting Timotheos opgestapt. Zij konden zich niet verenigen met verschillende bestuursbesluiten die in meerderheid binnen het bestuur zijn genomen. De Canadese organisatie Timotheos Foundation riep het Nederlandse bestuur op om „Bijbelse en ethische standaarden toe te passen op deze situatie.”

Intussen loopt de spanning verder op. Achterbancomités van de nog actieve veldwerkers in Malawi maken zich grote zorgen over de financiering van de projecten. Samen met de vertrokken bestuursleden verenigen zij zich in de Steungroep Malawi, om het werk van Timotheos doorgang te laten vinden onder de armen en de wezen in Malawi en met name Bep, Thera en het managementteam te ondersteunen.

Maandag hebben advocaten van de beide partijen een akkoord bereikt: het bestuur heeft alsnog geld overgemaakt naar Timotheos Malawi en zegt dat de financiële route via het Kondanani-weeshuis „vooralsnog niet wordt geactiveerd.” Een woordvoerder van de Steungroep Malawi geeft aan blij te zijn met de bereikte overeenstemming. Later deze week volgt er nader overleg tussen de partijen, onder meer over de positie van Akster.

De rechtszitting waarin de zaak van Akster behandeld zal worden, zal naar verwachting binnen enkele weken gehouden worden.

Reactie ds. Heemskerk

Ds. D. Heemskerk, voorzitter van Stichting Timotheos, gaf vorige week desgevraagd een reactie op de gang van zaken. Hij liet weten dat het bestuur van Stichting Timotheos de uitspraak van de rechter afwacht. „Het bestuur is er in april niet van op de hoogte gesteld dat Akster gearresteerd zou worden. Men heeft ervoor gekozen om de zaak bij de rechter te brengen. Dan moeten we de rechter ook laten spreken.”

Op de vraag of Akster daadwerkelijk kort na zijn arrestatie tegenover een van de bestuursleden heeft bekend schuldig te zijn aan seksueel grensoverschrijdend gedrag wil het bestuur niet ingaan, omdat het telefoongesprek van pastorale aard was. Meerdere bronnen bevestigen echter dat het bestuurslid deze bekentenis zo ernstig vond dat Akster niet meer terug zou kunnen keren. Het bestuur ontkent verder dat er in het verleden aanwijzingen waren voor soortgelijk gedrag van Akster, iets waar meerdere bronnen op wijzen. Ds. Heemskerk: „Hij had een verklaring omtrent gedrag toen hij naar Malawi ging.”

Het bestuur heeft inderdaad de Malawiër Chr. Luhanga in de plaats van Akster als interim-manager benoemd, aldus ds. Heemskerk. Vanwege het verzet van het Malawische bestuur tegen zijn benoeming is Luhanga nu in dienst van het Nederlandse bestuur en heeft hij zijn werkzaamheden nog niet kunnen oppakken op de manier die het bestuur voor ogen had. „De leden van het Malawische bestuur vinden hem bekwaam, maar willen hem toch niet op die plek hebben. Dat is wel een vreemde zaak.”

Diefstal

Ds. Heemskerk wijst erop dat het momenteel niet goed gaat op de ”compound” in Malawi. Zo heeft het Malawische ministerie van Sociale Zaken laten weten dat er inmiddels meerdere mensen zijn gearresteerd vanwege diefstal op het terrein, onder wie enkele personen die een aanklacht tegen Akster hebben ingediend. „De minister heeft ons persoonlijk gevraagd wat er aan de hand is en erop gewezen dat de leiding ontbreekt. Er is een daadkrachtige leiding nodig. En ook moet het geld dat binnenkomt, gekanaliseerd en gecontroleerd worden. De minister heeft ons zelfs gevraagd om Akster in zijn positie terug te plaatsen. Hij heeft de afgelopen acht jaar heel veel werk verzet in Malawi. Het zou ook erg moeilijk zijn om hem te vervangen. En tegelijkertijd zijn er anderen die ons willen dwingen om hem op staande voet te ontslaan.”

De vraag of Akster voor Timotheos werkzaam kan blijven, kan volgens ds. Heemskerk pas beantwoord worden als de rechter uitspraak heeft gedaan. „Daarna hebben we een gesprek met Akster.”

De bestuursleden hebben nog geen conclusies kunnen trekken uit het onderzoek van bureau Restment, aldus ds. Heemskerk. Het rapport is volgens hem namelijk nog niet met het bestuur gedeeld, maar ligt eerst bij een vertrouwenscommissie, waarin bestuursleden en een bestuursadviseur zitting hebben.

Lenard Prins, eigenaar van Restment en eindverantwoordelijk voor het onderzoek, stelt desgevraagd dat elk bestuurslid op de hoogte is van de bevindingen van het onderzoek, maar dat het rapport er nog niet is. „Dat die rapportage nog niet gedeeld en besproken is, heeft te maken met de interne protocollen van het bestuur.”

Cel

Ds. Heemskerk geeft aan dat hij inmiddels door diverse media benaderd is en dat hij die aandacht niet begrijpt. „Waarom wordt juist nu, terwijl er nog geen uitspraak van de rechter is, de publiciteit gezocht? Het lijkt alsof men erop uit is dat Akster zijn leven moet eindigen in een Malawische cel. Door heel deze kwestie wordt het doel van de stichting uit het oog verloren, namelijk hulp aan arme kinderen en wezen in Malawi.”

Verantwoording

Voor de totstandkoming van dit artikel heeft de redactie onafhankelijke gesprekken gevoerd met een achttal bronnen in Nederland en Malawi. Die hebben om uiteenlopende redenen aangegeven dat ze niet genoemd willen worden. De redactie beschikt over schriftelijke bewijsstukken die hun verklaringen ondersteunen, onder meer een handgeschreven bekentenis die Akster in april op het politiebureau in Blantyre heeft afgelegd. Akster mag, vooruitlopend op de uitspraak van de rechter, niet zelf met media spreken.