Deze dimensie kan worden bereikt door te zingen van binnenuit: het besef van wat er precies wordt gezongen. ”Zingen van binnenuit” is in de eerste plaats geschreven voor dirigenten van kerkkoren en cantorijen. Ik kan me echter voorstellen dat ook andere koordirigenten en de koorzangers het boek zullen waarderen.

De auteur stelt de dirigent voor als een reisleider in een stad vol (culturele) bezienswaardigheden, of als een gids in een museum. Als reiziger ontdek je een bouwstijl of schilderij pas echt als een goede gids je ogen ervoor opent. Zo is het ook in een muziekstuk: je hebt een deskundige nodig om het te zien en te ervaren. „De dirigent leidt de koorleden binnen in wat ze zingen en laat hun de bijzondere plekken zien, de sfeer, de doorkijkjes, de schoonheid, de verbanden, de grote lijnen en de details”, aldus Vrijdag in zijn inleiding.

De bespreking van de muzikale elementen vormt de kapstok voor zijn methodiek. Achtereenvolgens lezen we over tekst(besef), melodie, ritme en maat, tempo, toonsoorten en harmonie, dynamiek, rusten, beelden in tekst en muziek en liturgische rituelen. Het taalgebruik is toegankelijk en met talloze voorbeelden wordt het betoog ondersteund. Aansprekend en ondersteunend aan het betoog zijn citaten van musici, denkers en componisten over muziek. „Soms denk je dat je iets niet kunt zingen qua melodie, maar dan blijkt dat je de tekst niet beheerst. Daar zit het probleem”, aldus zanger Bas Tromp. Immers: liedcomposities ontstaan altijd vanuit tekst. Als dirigent kruip je daarom in de huid van de componist, voor wie de tekst het uitgangspunt is voor de vorming van melodie, harmonie, ritme, dynamiek enzovoort.

Ook klassieke composities krijgen aandacht, zoals het beroemde ”Ave Verum” van Mozart. Vrijdag heeft zich verdiept in de liturgische setting van dit werk en neemt de lezer mee naar de plaats van de oorspronkelijke uitvoering. Hij overtuigt met zijn verhaal over de eerste uitvoering van het werk en het kan daarna niet anders meer dan dat je de compositie ”sotto voce” (met ingehouden stem) uitvoert, maar dan van binnenuit. En hierin zit voor mij de grote meerwaarde van Vrijdags boek voor iedere dirigent: als deze zich verdiept in alle elementen van een compositie, zal dit gevolgen hebben voor zijn visie op het stuk. Deze achtergronden kunnen didactisch zo worden ingezet, dat een koorlid daarna verrijkt zingt. Want nu begrijpen we waarom de componist deze melodie, deze klank of dit ritme gebruikt. En dan? Dan zingen we van binnenuit.

Zingen van binnenuit. Een wegwijzer voor dirigenten, voorzangers en koren, Hein Vrijdag; uitg. Berne Media; 319 blz.; € 24,95