Opwarming zet vergroening door CO2 onder druk
Dat de aarde dankzij CO2 groener is geworden, daar valt geen speld tussen te krijgen, zegt prof. dr. Sara Vicca, onderzoeker koolstofcyclus aan de Universiteit van Antwerpen. En dat die vergroening positief is, noemt ze eveneens een feit. Toch is er ook een keerzijde.
Eerst het positieve nieuws: van alle extra CO2 die de mens de afgelopen anderhalve eeuw heeft uitgestoten is zo’n 30 procent opgenomen door de vegetatie op land. Vicca: „Dat betekent dat de opwarming van de aarde nog erger had kunnen zijn. En dat houdt dus ook in dat als het vergroeningseffect door CO2 wegvalt, de opwarming zal versnellen. Hoewel opwarming natuurlijk vooral van de hoogte van onze emissies afhangt.”
De koolstofspecialist plaatst daarna direct kanttekeningen bij de positiviteit rond het bemestingseffect van CO2. Sterker nog, ze noemt een eenzijdige focus op vergroening zelfs pure misleiding. „Je neemt dan een klein stukje van de waarheid en negeert de rest.”
Allereerst is het volgens haar goed om te beseffen dat planten niet evenredig harder zullen groeien als de CO2-concentratie blijft doorstijgen. „Groei hangt namelijk ook af van andere factoren. Behalve CO2 hebben planten water, maar ook stikstof, fosfor en andere voedingsstoffen nodig. Als andere nutriënten onvoldoende voorradig zijn, blijft extra groei uit.”
Daarnaast speelt klimaatverandering zelf ook een rol. De toename van extremen zoals hittegolven en droogte heeft tot gevolg dat de extra CO2 opname door de vegetatie geleidelijk zal afnemen. Een duidelijke illustratie daarvan zijn bosbranden, stelt de Antwerpse onderzoeker. „Het aantal natuurbranden neemt wereldwijd toe. Branden vernietigen vegetatie. Hergroei gebeurt wel, maar gaat langzaam. Als de frequentie en intensiteit van bosbranden verder toeneemt zal dat de vergroeningstrend teniet doen.”
Een ander aspect om niet te juichen om de vergroening is een toenemend dampdruktekort (VDP). De Chinese wetenschapper Wenping Yuan schreef in 2019 in het wetenschappelijke tijdschrift Science Advance dat het dampdruktekort de wereldwijde vegetatiegroei remt. Het dampdruktekort is het verschil tussen de werkelijke hoeveelheid vocht in de lucht en de luchtvochtigheid bij verzadiging. Vicca: „Hoe dat de plantengroei beïnvloedt? Bij droogte is de luchtvochtigheid laag en gaan planten de poriën van hun bladeren sluiten. Gesloten huidmondjes betekent een verminderde opname van CO2, wat op haar beurt de fotosynthese vertraagt. Een plant groeit onder droogtestress minder hard.”
Daarbij komt dat sommige planten in perioden van extreme hitte sowieso stoppen met groeien. „Elke plant heeft een temperatuuroptimum waarbij deze het beste groeit. Boven die temperatuur wordt groei geremd of stopt die zelfs helemaal.”
De toenemende weersextremen maken planten en bomen ook nog eens kwetsbaarder, aldus de biologe. „Ziekten, schimmels en insecten richten meer schade aan onder verzwakte soorten.”
Tot slot bestaat de kans dat klimaatverandering in combinatie met houtkap onherstelbare schade toebrengen aan tropische bossen zoals het Amazonewoud. Dat zou de koolstofopslag door vegetatiegroei een enorme slag toebrengen, zegt Vicca. „Het Amazoneregenwoud heeft een interne watercyclus. Water dat verdampt valt elders in de regio. Als bomen massaal verdwijnen kan zo neerslag afnemen. Op een gegeven moment kom je op een kantelpunt waarbij regenwoud in savanne overgaat. Dit gebeurt niet binnen een paar jaar, maar wordt als groot risico gezien bij verder opwarming.”
