„Een christen is geen heilsautist”
Passie voor Preken wil een beweging voor bijbelse prediking in Nederland zijn. Afgelopen zaterdag belegde zij een minisymposium in Harderwijk. Doel was predikanten en kerkenraden op een praktische wijze op weg te helpen naar een vruchtbaar gesprek over de prediking in hun eigen gemeente.
Sprekers waren theoloog en psychiater drs. P. J. Verhagen, de Canadese hoogleraar praktische theologie Kenton Anderson, drs. Rolf Robbe (auteur van het boek ”Spreken over Preken”) en drs. Yme Horjus, voorganger van de baptistengemeente in Doetinchem.
In de openingslezing ging Verhagen in op de waarde van het gesprek over de preek en de gevaren die daarbij aanwezig zijn. „Het gesprek en de prediking horen bij elkaar. Het gesprek is een onlosmakelijk vervolg op de prediking.” In zijn lezing gaf Verhagen aan dat dat niets nieuws is. „Ook Maarten Luther zag het gesprek over de prediking al als een overdrachtsmiddel.” De gesprekken kwamen tot grote bloei tijdens de gezelschappen en de conventikels.
Verhagen noemde in zijn lezing verschillende zaken die een gesprek over de preek bemoeilijken. „Als een ambtsdrager zich te veel identificeert met een voorganger, is de distantie afwezig om over de preek te spreken.” Ook het klassieke argument dat de kerkenraad minder onderlegd is dan de predikant kan een doodsteek zijn voor een goed gesprek over de preek. Laat als predikant ook niet door non-verbale reacties merken dat je sommige opmerkingen van kerkenraadsleden onzinnig vindt. „Respect voor elkaar is een vereiste.”
Aan de hand van de ”Pelgrimsreis” van John Bunyan liet de Hardewijkse psychiater zien dat het gesprek noodzakelijk is. „Zonder gesprekken kwam Christen niet verder. Ook nu heeft een christen contacten nodig om te komen tot zijn doel. Een christen is geen heilsautist.” Verhagen gaf wel een begrenzing aan. „Een gesprek dient wel te staan in het teken van stichting, vermaning en vertroosting van de gemeente.”
Na de openingslezing konden de ongeveer veertig bezoekers van het symposium een keuze maken uit twee workshops. In de door drs. Rolf Robbe geleidde workshop werd stilgestaan bij ”De predikant in gesprek met de kerkenraad”. Drs. Yme Horjus dacht met zijn groep na over de vraag hoe de kerkenraad in gesprek kan gaan met de predikant. Uit de gevoerde gesprekken tijdens de workshops bleek dat er in veel gemeenten nog geen sprake is van een goed gesprek over de preek. En als er al sprake is van een gesprek, verzandt dat vaak in „smaakverschillen”, aldus een deelnemer.
Een predikant merkte op dat de gesprekken die hij met zijn kerkenraad voert vrij oppervlakkig zijn: „Echte, diepgaande en kritische opmerkingen over een preek krijg ik niet vaak omdat de broeders me niet willen kwetsen.” Anderzijds is het voor een predikant niet altijd makkelijk om kritiek te ontvangen. Preken is de ”core business” van een predikant. „Het is de uitdaging van een predikant om een gesprek zo te faciliteren dat er een echte uitwisseling van gedachten op gang komt. Waarbij de predikant niet de gebeten hond is, omdat het over de zaak zelf gaat.”
De afsluitende lezing werd verzorgd door dr. Kenton Anderson. De Canadees is hoogleraar praktische theologie aan de ACTS, een baptistisch seminarie in Langley, bij Vancouver. Hij ging in op de vraag: Wat is een goede preek? In zijn lezing noemde hij vier elementen die een goede preek in zich heeft. Als eerste laat een goede preek God Zelf spreken. Volgens hem lijken preken tegenwoordig meer op „vage opiniërende toespraken” waarin de predikant zijn eigen mening geeft over zaken. „De predikant dient echter de woorden van God door te geven.”
Het is daarnaast ook belangrijk dat de prediker de luisteraar respecteert. „Een predikant lijkt op een zendeling. Hij verdiept zich in de taal en de cultuur van zijn luisteraars en brengt hun de woorden van God.” Een derde punt is het belang van helderheid. „Een voorganger moet niet al zijn retorische kunstjes uit de kast halen om zo veel mogelijk indruk te maken. Het Woord moet eenvoudig en helder gebracht worden.”
Ten slotte merkte hij op dat een goede preek mensen motiveert. „Mensen moeten worden opgeroepen om een nieuw leven te leiden. Ze moeten de boodschap willen uitdragen aan anderen. Een goede preek werkt stimulerend.”