Nederlands-Indië hoort bij verhaal dat verder verteld moet worden
De 16-jarige Maddy Batelaan sloot de nationale herdenking van de Japanse capitulatie, op 15 augustus 1945, zaterdag af met de woorden: „Vertrouw ons met uw verhaal, wij dragen het verder.” Het waren daarmee tegelijk de slotwoorden van het herdenkingsjaar waarin werd stilgestaan bij 75 jaar vrijheid.
De vieringen zijn vanwege het coronavirus anders verlopen dan voorgesteld, maar er klonken memorabele woorden, zoals op 4 mei door koning Willem-Alexander over de Jodenvervolging. Hij betuigde zijn spijt over het feit dat het Nederlandse gezag niet meer had gedaan om de Joden te beschermen. Hij sloot zijn overgrootmoeder, hoewel „standvastig en fel in haar verzet”, bij die kritiek in.
De oorlog in toenmalig Nederlands-Indië, die met de Japanse capitulatie ten einde kwam, heeft altijd minder aandacht gekregen. Voor de verhalen van overlevenden van de oorlog in het gebied was vaak nauwelijks gehoor. Het is goed dat er eindelijk meer aandacht komt voor deze kant van de oorlog. Waardevol is ook dat Rutte zaterdag het leed erkende „van de burgers, militairen en verzetsstrijders uit álle bevolkingsgroepen die de Tweede Wereldoorlog in Indië doormaakten.” Dat ”álle” is belangrijk: al jaren dringen Indische Nederlanders bijvoorbeeld aan op meer aandacht voor het leed van de Indische bevolking.
Het Indisch monument in het Westbroekpark in Den Haag was daags voor de herdenking beklad met onder meer de tekst: ”4 juta korban”, ofwel: vier miljoen slachtoffers. De actiegroep achter het vandalisme betoogt dat bij de herdenking alleen „mensen met een Europese status” worden herdacht en de kolonisatie legitimeert. Na de capitulatie van Japan volgde namelijk nog de strijd tussen Nederland en Indonesische onafhankelijkheidsstrijders.
Een dergelijke actie wekt weinig sympathie op, maar raakt aan een moeilijke episode in de Nederlandse geschiedenis. Indonesië herdenkt op 17 augustus de onafhankelijkheid. De officiële onafhankelijkheidsoverdracht vond echter pas plaats op 27 december 1949. In de tussenliggende vier jaar vochten zo’n 160.000 Nederlandse militairen een bloedige dekolonisatieoorlog uit.
Er vindt door onder meer het NIOD onderzoek naar dat oorlogsgeweld in Indonesië plaats. Het instituut voor oorlogsdocumentatie liet vrijdag weten dat onderzoekers daarbij geregeld te maken krijgen met persoonlijke aanvallen. Veteranen maken hen bijvoorbeeld uit voor NSB’ers, terwijl van de andere kant het verwijt van racisme klinkt.
Het is duidelijk dat dergelijke intimidatie kwalijk is. Ook de moeilijke na-oorlogse periode in Nederlands-Indië hoort bij het verhaal dat aan volgende generaties moet worden overgedragen. Geen enkele onderzoek ernaar is boven alle kritiek verheven, maar wetenschappers moeten alle ruimte krijgen er ongestoord aan te werken.
