Willem Oltmans (1925-2004)
In zijn woonplaats Amsterdam is donderdagavond de 79-jarige publicist Willem Oltmans overleden. Hij was zeer omstreden, sympathiseerde met dubieuze politici, maar had wel een uitstekend netwerk en wist een marathongevecht tegen de Nederlandse staat tot een succesvol einde te brengen.
Grote onthullingen heeft hij niet op zijn naam staan, indrukwekkende publicaties evenmin en stilistisch is zijn werk van een pover gehalte. Toch genoot de journalist Oltmans landelijke bekendheid en dat vond hij zelf waarschijnlijk het belangrijkst.
Hij kwam uit een gegoed milieu en dat hielp hem bij het leggen van contacten tot in de hoogste kringen. Naar verluidt zorgde hij er indertijd voor dat prins Bernhard een open deur vond bij de toenmalige Amerikaanse president Kennedy. Hij lobbyde ook voor Philips in Moskou. Dat zulke activiteiten zich moeilijk verdragen met de gewenste journalistieke onafhankelijkheid, deerde hem niet.
Als er een rode draad door zijn leven loopt, is het wel dat hij steeds de verkeerde vrienden koos. Voor de Indonesische president Sukarno ontwikkelde hij een blinde verering, ondanks diens collaboratie met de Japanse bezetter in de Tweede Wereldoorlog. Na een bezoek aan Cuba stak hij de loftrompet over dictator Fidel Castro. Met de Surinaamse leider Desi Bouterse verkeerde hij op goede voet. Recent nam hij het op voor de gewezen vice-president Tareq Aziz van Irak en zelfs Osama bin Laden nam hij in bescherming. Die zal in de geschiedenis terechtkomen „als een van de meest eervolle vrijheidsstrijders van ons tijdperk”, voorspelde hij vorig jaar in een interview met deze krant.
De toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Luns kon het bloed van Oltmans wel drinken. Dat kwam vooral door zijn communistische sympathieën en geflirt met Sukarno. Luns verzocht alle Nederlandse diplomatieke posten én hoofdredacties zich niet met de notoire dwarsligger in te laten.
Oltmans vond dat hij hierdoor in de uitoefening van zijn werk ernstig was belemmerd en begon een proces om schadevergoeding. Hij liet iedereen opdraven van wie hij ook maar enigszins vermoedde dat ze van zijn dossier op Buitenlandse Zaken afwisten, tot premier Lubbers en prinses Margriet toe. Hij kreeg uiteindelijk gelijk. Een onafhankelijke commissie bepaalde de schadeloosstelling op 8 miljoen gulden (3,6 miljoen euro). Plotseling kregen de media weer belangstelling voor hem. Bij sommige commerciële zenders trad hij op als commentator. Erg veel samenhang vertoonden zijn inzichten overigens niet. Hij was ook bevriend met Fortuyn, maar kreeg ruzie met hem vanwege diens pro-Israël-standpunt.
Een deel van zijn vermogen heeft Oltmans opzij laten zetten voor het uitgeven van zijn dagboeken. Het is de neerslag van 76 ordners met notities die Oltmans sinds 1937 dagelijks maakte. Ze staan in een kluis van de Koninklijke Bibliotheek omdat ze voor de geschiedschrijving van belang lijken te zijn. De dagboeken verschijnen in een frequentie van vier tot zes per jaar. Het laatste deel is gepland voor 2019. De verkoop bleef tot nu toe beperkt tot een handjevol exemplaren, maar dat ontmoedigt De Papieren Tijger niet. De linkse uitgeverij meent dat Oltmans eens zal worden ontdekt.
Nadat bij hem eerder dit jaar kanker was geconstateerd, liet hij zijn sterfjaar in de familiegrafsteen beitelen. Oltmans zal in stilte worden begraven.