Op de vroege ochtend van 6 juli werd de stilte in de wijk Zayouna verbroken door het geluid van een schot. Zayouna ligt in de Iraakse hoofdstad Bagdad, waar het geluid van wapens aan de orde van de dag is. De kogel die twee weken geleden een einde maakte aan het leven van Hisham al-Hashemi was echter van een heel andere orde.

Hisham al-Hashemi was een eminente Iraakse geleerde die zich had gespecialiseerd in gewelddadige soennitische groeperingen, waaronder Islamitische Staat (IS). In die hoedanigheid had hij de afgelopen jaren de regering in Bagdad en het Amerikaanse leger geadviseerd in hun strijd tegen IS. Gaandeweg was Hashemi echter ook steeds kritischer geworden over de rol van pro-Iraanse milities in zijn vaderland Irak die zich in hun optreden vaak nauwelijks van IS onderscheidden. Dit had hem aan beide zijden van de soennitisch-sjiitische kloof in Irak veel vijanden opgeleverd.

Hashemi was een graag geziene gast bij onder andere CNN, de BBC en al-Arabiya. Hij had Irak gemakkelijk kunnen verlaten, want talloze internationale organisaties en instituten probeerden hem te rekruteren. Hij koos er echter voor om in Irak te blijven, wat hem uiteindelijk fataal zou worden.

Hoewel tot op heden niemand de moord op Hashemi heeft opgeëist, wijzen vrijwel alle betrokken partijen met een beschuldigende vinger naar de sjiitische beweging ”Kata’ib Hezbollah”.

Daar is ook wel alle reden toe. Irak heeft sinds twee maanden een nieuwe minister-president, na maanden van bloedige protesten tegen de regering-Mahdi. In mei werd uiteindelijk Mustafa al-Kadhimi tot premier benoemd.

Het lijkt erop dat Iran akkoord ging met deze benoeming, maar het regime in Teheran had bepaald niets te vieren. Kadhimi was hoofd geweest van de Iraakse Veiligheidsdienst en hechtte grote waarde aan goede relaties met de Verenigde Staten. In de weken na zijn benoeming voerde hij een groot aantal wijzingen door in de top van het Iraakse leger en de veiligheidsdiensten. Op belangrijke posities werden generaals en officieren benoemd die buiten de invloedssfeer van Iran vielen. Hierdoor kreeg Kadhimi een controle over het leger en de veiligheidsdiensten in Irak die ongekend was.

Op 26 juni gebeurde iets totaal onverwachts. Speciale legereenheden vielen in Bagdad het hoofdkwartier van Kata’ib Hezbollah binnen en er had een aantal arrestaties plaats. Hiermee gaf de nieuwe Iraakse premier het signaal af dat hij niet bang was voor een confrontatie met de pro-Iraanse milities in Irak. De Iraakse premier kon hierbij rekenen op de steun van Hashemi, die hij had aangetrokken als adviseur. Hashemi’s tragische dood werd hiermee een politieke moord, die als waarschuwing was bedoeld voor alle critici van de Iraanse invloed in het Tweestromenland.

De nieuwe Iraakse premier verdient alle steun van het Westen. Hij begrijpt de noodzaak van fundamentele veranderingen in zijn land, maar de omstandigheden zijn uiterst ongunstig. Irak wordt geteisterd door de Covid-19-epidemie en verkeert in een zware financiële crisis door de ingestorte olieprijzen.