Op Schiphol opende eind vorig jaar de eerste robotsupermarkt: een winkel zonder kassa en zonder medewerkers. Klanten loggen er in met hun pinpas, doen onder cameratoezicht boodschappen en rekenen af met hun betaalpas. „Met de winkel op Schiphol als uitgangspunt, zou een student inzicht moeten hebben in de werking en het onderhoud van apparatuur”, zegt Van der Laan. „Hij moet weten wat er mis kan gaan en leren hoe je producten in zo’n winkel presenteert.”

Het voorbeeld laat zien dat bedrijven in de toekomst nieuwe digitale vaardigheden vragen van aanstormende arbeidskrachten. Van der Laan onderzoekt hoe het Hoornbeeck College studenten kan voorbereiden op een maatschappij die meer en meer digitaliseert. Vrijdag kwamen de eerste resultaten daarvan naar buiten.

Smartphone op stage

Even dat berichtje beantwoorden, die status checken of een telefoontje opnemen. Lang niet alle stagiairs van het Hoornbeeck weten wanneer ze wel en niet de smartphone op hun stage kunnen gebruiken, zeggen stagebedrijven in het onderzoek. Al verschilt dat sterk per sector. Bij gezondheidszorg en welzijn oordeelt meer dan een kwart van de stagebegeleiders negatief over het telefoongebruik van studenten. Bij techniek en ict slechts 10 procent. „Voor ict’ers is het wellicht normaler en minder aanstootgevend om de telefoon als ontspanningsmiddel te gebruiken”, denkt Van der Laan. „Dat is anders bij mensgerichte beroepen.”

Stagebedrijven zijn over het algemeen wel positief over het onlinegedrag van studenten als het gaat om ethische zaken. Hacken, slordig omgaan met privacygevoelige informatie en illegale programma’s downloaden komen nauwelijks voor.

Over de digitale vakkennis van Hoornbeeck-studenten zijn stagebedrijven redelijk tevreden. Maar de school kan nog meer doen. De practor pleit voor programmeeronderwijs voor alle studenten. „Zodat die beter snappen waarom een apparaat bepaalde keuzes maakt.” Programmeeronderwijs is volgens Van der Laan dus niet alleen aan ict’ers besteed. Ook in de gezondheidszorg rukken robots immers op.

De school zou daarom ook een plek moeten zijn van ethische bezinning. „Vinden we het wel zo’n goede ontwikkeling dat er straks robots aan het ziekenhuisbed staat? Welke informatie mis je dan? Zo’n apparaat kan in ieder geval nooit een mensgerichte relatie onderhouden.”

Positief profiel

Het mbo zou onlinevaardigheden niet bij één vak moeten onderbrengen, maar als een rode draad door het onderwijs moeten laten lopen, vindt Van der Laan. „Laat een docent godsdienst bij een les over het zevende gebod het gesprek aangaan: Welke stories plaats je op Snapchat en welke niet? Bij Nederlands zouden studenten naast lessen over een sollicitatiebrief schrijven, ook moeten leren hoe ze een positief profiel op sociale media maken. En de mentor kan met de klas bespreken hoe de groep het gezellig houdt in de WhatsAppgroep.”

Weten studenten niet veel meer van de digitale wereld dan docenten?

„Op een klein aantal punten zijn studenten inderdaad digitaal vaardiger. Zij weten vaak beter dan docenten hoe je apps installeert, foto’s bewerkt en posts zet op sociale media. Maar dat moet leraren niet afschrikken. Zij hebben meer levenservaring en zien daardoor sneller risico’s. Het is echt een misvatting dat studenten als mediawijs worden gezien. Een goede PowerPoint maken is vaak nog een ding.

Tegelijk geldt: als je zelf niet mediawijs bent, kun je dat ook niet van studenten vragen. Een docent hoeft echt niet TikTok uit te proberen. Als hij maar weet hoe het ongeveer werkt en er een paar YouTubefilmpjes van heeft bekeken. Onder de digitale wereld kun je niet uit, die doortrekt het hele leven van een jongere.”

Verwacht u dat er veel beroepen in het mbo zullen verdwijnen door digitalisering en robotisering?

„Tot nu toe zijn lang niet alle verwachtingen daarover uitgekomen. Het werk zal wel gedeeltelijk anders worden. Als zelfscankassa’s bij supermarkten succesvol blijken, zal de caissière verdwijnen. In plaats daarvan komt er een servicemedewerker die alles in de gaten houdt en een vrouw van 85 helpt haar boodschappen te scannen. Dat de maatschappij meer digitaliseert, staat als een paal boven water.”