Maar op het platteland in het noorden, oosten en zuiden van Nederland is dat niet zo. Er zijn grote verschillen tussen de Friese, Brabantse en Twentse plattelanders, maar ze hebben met elkaar gemeen dat ze trots zijn op de eigen wortels, de eigen identiteit.

In Gelderland lijkt het vaderlandse gevoel de laatste jaren zelfs toe te nemen. Gelderland was vanouds nooit zo’n duidelijke eenheid, maar nu worden de Gelredagen druk bezocht, presenteren de Ridders van Gelre voor Omroep Gelderland op onverhuld chauvinistische toon een programma over Gelderse geschiedenis, zijn er plannen voor een museum over Gelre (nét over de grens in Duitsland), en is er een leerstoel Gelderse geschiedenis aan de Nijmeegse universiteit, waar hard gewerkt wordt aan nieuwe boeken en tentoonstellingen.

Binnen die ontwikkeling past de verschijning van het boek ”Oolde, mijn Oolde” helemaal. De titel klinkt misschien nieuw en vreemd, maar het gaan om de twaalfde druk van de klassieker ”Oud-Achterhoeksch boerenleven het heele jaar rond” (1927) van meester Hendrik Willem Heuvel (1864-1926). Het boek is voor de gelegenheid opgefrist en van een mooie inleiding en veel noten met toelichtingen voorzien.

Voor dat laatste is een werkgroep onder leiding van theoloog, filosoof en bioloog prof. dr. W. J. Ouweneel verantwoordelijk. Diverse mensen uit de regio hebben eraan deelgenomen: een docent, een journalist, een psycholoog, een genealoog, een jurist, een boerderijdeskundige, allemaal betrokken bij diverse regionale historische kringen en werkgroepen. Samen hebben ze aan de uitgave van dit boek gewerkt, en het resultaat mag er zijn. Ze mikken dan ook hoog: ze willen het boek onder de aandacht brengen van een breder publiek dan alleen het Achterhoekse volk.

Of dat laatste gelukt is weet ik niet goed. Het ligt niet aan de inspanningen van de werkgroep, of aan de uiterst leesbare inleiding en verdere toelichtingen. De bedoeling is dat wij, de lezers, dit boek gaan zien als een literair werk, niet als een folkloristisch Achterhoeks boek.

Dat is een mooi streven, en het boek verdient zéker om onder de aandacht te komen van literatuurhistorici en meegenomen te worden in beschouwingen over vroeg-twintigste-eeuwse literatuur. Het vertelt veel, zoals Ouweneel ook schrijft, over de boerenwereld en over de politieke, religieuze en literaire opvattingen van die tijd. In die zin werpt deze uitgave hopelijk vruchten af.

Maar het werk van meester Heuvel blijft zoals het was: een tekst van een eeuw oud, doorspekt met Achterhoeks dialect. Het levensgevoel dat dit boek ademt is het onze niet meer. „De lamp is al op. Moeder roert met de houten papsleef door’t „beroërsleupen”, het beslag voor den pannenkoek. Daar komt een manneke achter de deur heen…”

Je kunt als lezer denken: Wat moeten we, in een wereld van stikstofproblematiek, boerenprotesten, schaalvergroting en intensieve veehouderij nog met dit romantische beeld van het platteland, waarin het leven des gerusten landmans zo genoeglijk voortrolt?

Voor zulke lezers is dit boek niet bedoeld. Maar voor wie wil weten waar we vandaan komen, wie misschien zelfs een verborgen hang naar die verloren wereld koestert, kan nog altijd zeer genieten van dit boek. Het blijft een wat romantisch gekleurde, maar toch unieke weergave van het plattelandsleven, zoals het was kort voor de grote mechanisatie op gang kwam: „Hoe stil ligt daar het oude boerenhuis in de warme middagzon op dezen stillen vredigen Zondag. Hooge boomen staan als wachters in het rond (…). Al het volk van ’t huis is uitgegaan. Moeder, klein zusje en ik zijn alleen. Straks moet ik de beesten drijven…”

Boekgegevens

Oolde, mijn Oolde: Oud-Achterhoeksch boerenleven het heele jaar rond, H.W. Heuvel; uitg. Aspekt; 582 blz.; € 32,95