Tussen januari 2019 en januari 2020 hebben 556.000 mensen zich geregistreerd, blijkt uit CBS-gegevens die woensdag naar buiten kwamen. „De snelste stijging in jaren,” zegt CBS-woordvoerder Maarten Bloem. Volgens recentere maandcijfers hebben inmiddels 7,2 miljoen Nederlanders een keuze gemaakt; 6,8 miljoen nog niet.

Vooral het aantal nee-registraties nam het afgelopen jaar toe. Tegenover 370.000 weigeraars staan slechts 130.000 ja-keuzes. Bloem: „Vanaf 2016 zie je al dat het aandeel mensen dat geen toestemming geeft aan het stijgen is: van 27 procent toen naar 34 procent nu. Die stijging was het afgelopen jaar wel het grootst.” Dit verbaast hem overigens niet. „Mensen die geen toestemming willen geven, willen niet te boek komen te staan als niet-bezwaarhebbend.”

Dat is namelijk de consequentie van de nieuwe Donorwet, die per 1 juli ingaat. Wie zijn of haar keuze dan niet kenbaar heeft gemaakt, wordt uiteindelijk als niet-bezwaarhebbend geregistreerd. Vanwege corona is het proces dat volgt twee maanden uitgesteld, zegt Tom Elbersen, woordvoerder van het ministerie van VWS. „Wie zich op 1 juli niet heeft geregistreerd, krijgt nog twee brieven thuisgestuurd. Rond februari of maart staat de hele bevolking daadwerkelijk geregistreerd.”

Ook Jeantine Reiger, woordvoerder van de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS), vindt niet dat je uit de cijfers kunt concluderen dat de maatschappij afwijzender is komen te staan richting orgaandonatie. „Bezwaarden hoefden eerder niets te doen, maar moeten nu in actie komen. Dus logisch dat het aantal nee-registraties toeneemt.”

Het viel Reiger eerder al op dat de registratiegraad in de Biblebelt lager is. Dat blijkt ook uit de jongste CBS-cijfers: Staphorst en Urk staan met respectievelijk 35 en 33 procent geregistreerden bovenaan de lijst van gemeentes met het laagste aandeel registraties. Ook de grote steden, waar relatief veel mensen met een niet-westerse achtergrond wonen, doen het slecht. Reiger: „Streng gelovige christenen en moslims hebben vergelijkbare vragen. Aan de ene kant is er het argument van naastenliefde, aan de andere kant het bezwaar van de integriteit van het lichaam.”

Alie van Dijk van de NPV merkt dat er met name onder christenen een „stukje weerstand” is tegen de wet. „Mensen willen de vrijheid hebben om niet te kiezen. Nu worden ze min of meer gedwongen om zich te registreren. Wat ook meespeelt is het besef dat dit gaat om vragen van leven en dood. Dat maakt de keuze voor gelovigen nog moeilijker. Veel mensen weten het antwoord niet goed. Expliciet ”nee” zeggen vinden ze heel moeilijk, maar ”ja” zeggen zien ze ook als een enorme drempel. Maar of dat dé verklaring is voor Staphorst, durf ik niet te zeggen.”