Muziek verbreekt stilte in zorginstelling
Een stille tijd, zo zou de coronacrisis genoemd kunnen worden. Veel activiteiten zijn stilgelegd, in kerken en concertzalen wordt weinig of niet gezongen. Toch klinkt in veel zorginstellingen muziek – misschien nog wel meer dan anders. En ontplooien mensen nieuwe initiatieven, zoals Pieter en Mieke Sturrus uit Beilen.
Het roer moest even om voor het Drentse echtpaar Pieter en Mieke Sturrus. In de achterliggende jaren ontwikkelden ze de Muziekus. Dat is een geluidsdrager die specifiek voor het gebruik in verpleeghuizen is gemaakt: praktisch en met muziek van de voorkeur van de specifieke bewoner. Wanneer een bewoner ’s nachts gaat dwalen, zit er een sensor in het apparaatje waardoor de muziek gaat spelen.
Pieter: „Op zo’n Muziekus staat bijvoorbeeld jazzmuziek of een wals uit de jaren vijftig. Maar we misten de sound van Johannes de Heer of van de hervormde zangbundel van 1938. Daarom namen we zelf muziek op van dat genre.” Vanwege de coronacrisis stelt de familie Sturrus deze geluidsbestanden nu op internet voor iedereen beschikbaar.
Bekend geluid
Een bezoek aan de website muziekus.nl zal voor veel ouderen een feest van herkenning opleveren. ”Kroon Hem met gouden kroon”, ”Ik wil zingen van mijn Heiland”, maar ook bekende psalmen als ”Hoe lief’lijk, hoe vol heilgenot” zijn er gratis te beluisteren. De muziek klinkt alsof er in een huiskamer een gezin rond het traporgel z’n hart aan het ophalen is. Korte voorspelen, geen perfect uitgebalanceerde samenstelling van stemmen, rechttoe rechtaan.
Mieke, die in het verpleeghuis waar ze werkt ook wel de ”zingende zuster” wordt genoemd, merkt dat mensen met dementie niet zo geraakt worden door de bekende uitvoeringen van klassiekers. „Wanneer ik bijvoorbeeld iets laat horen van het EO-programma ”Nederland zingt” of van een groot mannenkoor roept dat niet zoveel reactie op. De muziek is vaak te hard, de koorzang zo massaal.”
Harmoniummuseum
Het muzikale echtpaar trommelt afgelopen winter twintig zangers op, leden van verschillende kerken in Beilen. Op een ijskoude dag verzamelen ze zich in het Harmoniummuseum in Berger-Compascuum. Pieter begeleidt het gelegenheidskoortje op een harmonium. Hij wil de opnames gaan gebruiken voor de doorontwikkeling van de Muziekus.
Door de coronacrisis komt er van de productie van honderd ”muziekdoosjes” echter weinig terecht. De levering van onderdelen vertraagt, het overleg met vrijwilligers en technici verloopt moeizamer.
Ondertussen verspreiden Pieter en Mieke binnen hun kerkelijke gemeente de geluidsbestanden. Ze hopen dat mensen ze in het thuisblijftijdperk gaan luisteren.
Pieter: „We hoorden van iemand die tegen z’n vrouw had gezegd: „Welke van die oubollige liederen wil je horen?” Maar vervolgens had de muziek hen echt geraakt. Dé reden dat we de muziek voor iedereen beschikbaar stellen op onze website. Het levert veel mooie herinneringen en gespreksstof op.”
Meer informatie: www.muziekus.nl
De lofzang gaande houden in Rehoboth Goes
De lofzang gaande houden, dat doen ze graag in zorgcentrum Rehoboth in Goes. In de deuropening van hun appartementen zingen de bewoners hun geliefde psalmen onder leiding van activiteitenbegeleider Johanna Poortvliet.
Poortvliet coördineert normaliter de gezamenlijke activiteiten in het woonzorgcentrum. Bij die bijeenkomsten speelt muziek vaak een belangrijke rol. Elke maand komt er een zangkoor. Eén keer in de veertien dagen zingen de bewoners rond het orgel psalmen of geestelijke liederen uit de pas ontwikkelde Cedrah-bundel. Verder komt muziektherapeut Janneke de Kok elke week langs om in gezamenlijke huiskamers of bij bewoners individueel liedjes van vroeger te zingen bij de gitaar.
Poortvliet vindt muziek een heel wezenlijk onderdeel van de zorg. „Muziek heeft heel veel functies. Het is een middel om mensen te prikkelen. We merken dat bewoners die op weinig dingen meer reageren soms wel weer ‘wakker’ worden van muziek. Hun hoofd draait in de richting waar de muziek vandaan komt, je ziet een lach verschijnen of ze gaan mee neuriën.”
Een kinderliedje of een vaderlands lied kan herinneringen aan vroeger oproepen. „Sommige mensen uiten hun emoties door muziek, door het lied of de psalm die ze opgeven bij een zanguurtje.”
Het werkt ook rustgevend, vertelt Poortvliet. „Daar hebben we in de zorg profijt van, doordat bijvoorbeeld een dementerende die normaal tegenstribbelt bij het wassen zich na het luisteren van muziek wel ontspant.”
Sinds de beperkende maatregelen heeft Rehoboth elke middag een muzikaal uurtje via de intercom. Vaak is dat gewoon een cd met psalmen en geestelijke liederen. „Dat wordt echt gewaardeerd. Op tweede paasdag kwam Peter Reijnoudt, de zoon van Rehobothbewoonster mevrouw J. F. Reijnoudt-Houterman, hier orgel spelen. We hebben hem naar binnen geloodst via de sluis en alle regels over desinfecteren goed in acht genomen. Het personeel heeft ook een poosje meegezongen bij het orgel.”
Poortvliet: „Vorige week hebben we voor het eerst met elkaar gezongen in de gangen, elke bewoner in de deuropening van zijn of haar appartement. Het was heel fijn om dat weer te kunnen doen, want het samen zingen werd echt gemist.”
De cd-speler voor bewoners van Sebanja en De Harp
In Sebanja en De Harp, twee woonlocaties van Siloah voor mensen met een verstandelijke beperking in Capelle aan den IJssel, heeft sinds de lock-down nog bijna geen onvertogen woord geklonken. Wel staat de cd-speler nog vaker aan dan anders.
De mensen van Sebanja en De Harp hebben wel wat moeten inleveren. De meesten van de zeventien bewoners maken deel uit van het Sebanjakoor. Begeleidster Fenna Boers vertelt dat ze normaal regelmatig een uitvoering hebben in kerken en op clubmiddagen, maar dat dat nu niet door kan gaan. „Mijn collega geeft leiding aan het koor. De koorleden hebben zangkleding, een shawltje, een eigen map. Ze zouden op Koningsdag traditiegetrouw een concert geven in verpleeghuis Salem, dé manier waarop we in Sebanja Koningsdag vieren. Gelukkig pikten de bewoners het goed op.”
De begeleidster is ervan overtuigd dat muziek juist in deze tijd een heel belangrijke rol speelt in de levens van mensen met een verstandelijke beperking. „Muziek werkt helend. Dat geldt voor ieder mens, maar ook zeker voor de mensen die in Sebanja of De Harp wonen. Rob Verloop, die ook bij ons woont, zou het liefst heel de dag, zittend op de grond, naar orgelmuziek willen luisteren. We merken ook dat wanneer cliënten onrustig zijn, het helpt om hun aandacht even op muziek te richten in plaats van op het probleem waar ze mee zitten. Eén bewoonster speelt citer, en dat stimuleren we juist nu ook extra.”
Al gaan de kooruitvoeringen niet door, tijdens de avondsluitingen wordt er nog volop gezongen met elkaar. „We genieten dan van de rust en de verbondenheid met elkaar.” Een ander muzikaal hoogtepunt is het wekelijkse orgeluurtje dat de Moriakerk in Capelle organiseert. „Onze bewoners kunnen een verzoeknummer opgeven. Ze zitten dan echt op het puntje van hun stoel te wachten tot hun verzoeknummer met hun naam erbij wordt aangekondigd. Met zoiets kleins maak je onze mensen heel blij.”
serie Muziek in quarantaine
Nu we voor muziek de deur vrijwel niet meer uit mogen, luisteren en lessen mensen thuis wat af. Wie zijn die virtuele concertbezoekers? Waar begin je als je niks weet over klassieke muziek? Hoe gaat het als je thuis muziekles krijgt? Deel 4 (slot): Hoe bereiken we zorgbehoevenden met muziek?
