Directeur Pieter Hasekamp presenteerde dinsdagmorgen de jaarlijkse Risicorapportage Financiële Markten. Door de virusuitbraak treden, zo stelt het CPB vast, bestaande kwetsbaarheden in het financiële systeem weer volop in de schijnwerpers. De economische schok slaat forse gaten in de portemonnee van bedrijven en huishoudens en dit kan uiteindelijk ook de banken in moeilijkheden brengen.

Het bedrijfsleven vangt de eerste klappen op. De overheid heeft weliswaar snel gereageerd met omvangrijke steunmaatregelen, maar die zullen een keer worden beëindigd. Door de contactbeperkingen, minder consumptie en investeringen en geringere afzet in het buitenland, raken ondernemingen op grote schaal in geldnood. Zo blijkt uit eerste onderzoek van het Planbureau dat een kwart van het midden- en kleinbedrijf (mkb) bij een omzetdaling die zes maanden voortduurt, met acute tekorten te maken krijgt; en bij dat cijfer is al rekening gehouden met de regelingen van het kabinet. De sectoren van de horeca en het transport worden het zwaarst getroffen. Zodra tal van bedrijven richting het faillissement gaan, veroorzaakt dat vervolgens, zoals het CPB het noemt, „een cascade van problemen” bij andere bedrijven, huishoudens en financiële instellingen.

Het afbouwen op enig moment van de steunpakketten zal op die manier een effect hebben op de gezondheid van de banken. Er komen dan op hun balansen meer probleemleningen te staan, leningen met onzekerheid of de rente- en aflossingsverplichtingen kunnen worden nageleefd. Voor de banken is de coronacrisis dan ook een „zeer serieuze stresstest”, aldus het CPB. Als hun positie verslechtert, verstrekken zij minder krediet en dat heeft weer schadelijke gevolgen voor de reële economie, voor bedrijvigheid en werkgelegenheid.

Het Planbureau wijst er verder op dat de kans bestaat dat de overheid nu tegen hoge kosten veel bedrijven op de been houdt die uiteindelijk niet levensvatbaar blijken te zijn.

Huishoudens

Huishoudens met weinig vermogen zijn in deze crisis gevoelig voor inkomensverlies. Met name zelfstandigen en flexwerkers lopen flinke risico’s. Veel zzp’ers beschikken over slechts een kleine buffer, een kwart heeft minder dan 3000 euro vrij opneembaar spaargeld. Huiseigenaren met veel schuld ten opzichte van de waarde van hun woning zijn kwetsbaar als in de toekomst de huizenprijzen wellicht gaan dalen.

Het CPB maakt zich ook zorgen over de situatie in de eurozone. Bij een lange recessie en stijgende schulden bij overheden en bedrijven ligt een nieuwe eurocrisis op de loer. Landen –zoals eerder Griekenland overkwam– raken dan mogelijk in betalingsproblemen en banken dreigen om te vallen.