Een paard dat de stal ruikt. Zo typeert massapsycholoog Hans van de Sande het Nederlandse volk. „Rutte is een goede ruiter, hij heeft de teugels lange tijd strak gehouden. Nu het paard de stal ruikt, kan het ineens hard gaan lopen. Dan kun je het beste de teugels laten vieren.” Volgens Van de Sande is het goed verklaarbaar dat mensen op de zonovergoten Hemelvaartsdag meer vrijheid namen. „1 juni als datum voor de versoepelingen is vrij willekeurig gekozen. Het is bijna tergend dat deze op een mooie dag nog niet gelden. Mensen denken: iets wat over een week mag, waarom mag dat nu nog niet? Dat verschil is ook niet zo helder.”

Zelfdiscipline

Voorzitter van politiebond ACP Gerrit van de Kamp repte vrijdag in het Reformatorisch Dagblad over een „gebrek aan zelfdiscipline bij een deel van de samenleving.” Volgens Van de Sande heeft de massale toestroom naar de stranden en andere recreatiegebieden niet per se met verminderd urgentiebesef te maken. Wat wel een grote rol speelt: het voorbeeld dat mensen aan elkaar nemen.

Er zijn twee manieren waarop het gedrag van mensen kan worden beïnvloed, legt Van de Sande uit: door regels te stellen en door het voorbeeld van anderen. Zijn deze twee met elkaar in conflict, dan verliezen regels hun kracht. „Dat geldt in dit geval ook. Als mensen zien dat anderen zich weinig van de regels aantrekken, is er een kans dat ze de regels nog erger overtreden dan die ander.”

Minder nauw

Ook uit gedragsonderzoek van het RIVM, GGD GHOR Nederland en regionale GGD’en blijkt dat de Nederlandse bevolking er steeds minder goed in slaagt de 1,5 meter afstand te bewaren. Het aantal mensen dat zegt dat „anderen zelden of nooit binnen een straal van 1,5 meter komen” is flink afgenomen. Vooral met familie en vrienden wordt het steeds minder nauw genomen met de 1,5 meter. Hubert Bruls, voorzitter van het Veiligheidsberaad en burgemeester van Nijmegen, riep er donderdag toe op in de zomer niet de bekende plekken op te gaan zoeken om vakantie te vieren. Volgens hem zijn meer beperkende maatregelen anders onvermijdelijk.

Gratis

Van de Sande denkt dat een dergelijke oproep „weinig effect” zal hebben. „Dat geldt voor oproepen in het algemeen. Het zou wel werken als er een positieve prikkel aan gekoppeld is. Stel dat iemand een camping heeft in Rotterdam waar je gratis naartoe kunt. Dan komen mensen wel.”