Van ECB-uitspraak naar fel debat grondwet
Het gezag van het Hof van Justitie van de Europese Unie werd donderdag opnieuw getest. Vier vragen en antwoorden.
Wat stond er donderdag op de agenda van het Europese hof?
Het Hof van Justitie van de Europese Unie besloot donderdag over de legaliteit van doorgangskampen in Hongarije en de Hongaarse behandeling van asielzoekers. Het hoogste Europese gerechtshof stelde dat de EU-lidstaat illegaal asielzoekers heeft vastgehouden in een kamp dichtbij de Servische grens en daarmee het Europese recht heeft geschonden.
Er wordt vol spanning gewacht op de reactie van Hongarije. De grote vraag is of na de uitspraak van het Duitse hof vorige week over het opkoopprogramma van de Europese Centrale Bank (ECB), Hongarije zich gesterkt voelt om zich niet neer te leggen bij rechtelijke uitspraken van het Europese hof. Voorheen was Hongarije altijd terughoudend om zich publiekelijk te keren tegen vonnissen van het EU-hof.
Welke gevolgen heeft de ECB-uitspraak van het Duitse grondwettelijk hof?
Het vonnis van het Duitse hof van vorige week heeft voornamelijk gevolgen voor de ECB. Die moet volgens het Duitse hof binnen drie maanden kunnen aantonen dat het opkoopprogramma –ter waarde van 2,7 biljoen euro– proportioneel is. Er wordt nu gesuggereerd dat geheime documenten, die de ECB het hoge Europese hof eerder voorlegde, nu mogelijk worden gedeeld met Duitsland. Uit die informatie zou kunnen blijken dat het opkoopprogramma van de ECB wel proportioneel is; een conclusie die het EU-hof ook daaruit trok.
Welke discussie bracht de uitspraak van het Duitse hof op gang?
Als gevolg op de ECB-uitspraak van het Duitse hof, ontstond er binnen de Europese Unie een flinke discussie over de posities van het Europese recht en het nationale recht. Aan de ene kant verklaarden critici dat EU-recht boven nationaal recht staat. Zo stelde de Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen al vrij snel en vastbesloten dat „het laatste woord over het EU-recht altijd in Luxemburg wordt gesproken. Nergens anders.”
De Duitse rechters die het vonnis uitspraken, voelden zich woensdag genoodzaakt te reageren op de „eenzijdigheid” en de „vurige toon” van de reacties op het besluit van het hof in Karlsruhe. Zij vertegenwoordigen aan de andere kant degenen die stellen dat nationaal recht boven Europees recht kan staat. Zo verklaarde rechter Peter M. Hube in een interview met de Frankfurter Allgemeine Zeitung dat „zolang we niet in een Europese staat wonen, de lidstaten volgens de eigen grondwet worden geregeerd.”
De Duitse bondskanselier Angela Merkel mengde zich woensdag ook in de discussie. Zij zei de uitspraak van het Duitse hof te respecteren, maar gaf de ECB ook een steuntje in de rug door te verklaren dat ze wel „graag een sterke gemeenschappelijke munteenheid, een euro, zou willen zien.”
Wat zijn de verwachtingen rond het gezag van het EU-recht in de toekomst?
Veel is op dit moment nog afhankelijk van het besluit van de Europese Commissie of zij officieel een inbreukprocedure tegen Duitsland gaan starten. Als de Commissie die strafprocedure zou doorzetten, zou dat volgens Hube tot een crisis kunnen leiden.
Zijn verwachting over een dergelijke procedure is dat het „een aanzienlijke escalatie zou veroorzaken, waardoor Duitsland en andere lidstaten mogelijk in een constitutioneel conflict zouden belanden dat zeer moeilijk op te lossen zou zijn.” Dat zou volgens de Duitse rechter op lange termijn de Europese Unie kunnen verzwakken of „zelfs in gevaar brengen.”
