Donner: Scheiding kerk en staat typisch christelijk
„Het beginsel van scheiding van kerk en staat sluit naadloos aan bij de christelijke leer: „Geef dan de keizer wat des keizers is, en Gode wat Gods is.” In dat opzicht is zelfs sprake van een paradox: hoe meer staat en kerk gescheiden zijn, des te meer doet de staat wat de kerk vraagt.”
Dat betoogde minister van Justitie Donner voor een vijftigtal predikanten tijdens een bijeenkomst van de Savornin Lohmanstichting. Het thema heeft nieuwe actualiteit gekregen met de groei van het islamitisch volksdeel. De islam kijkt anders aan tegen de scheiding van kerk en staat. In een aantal landen pleiten islamitische fundamentalisten voor herstel van het kalifaat (de islamitische theocratie) en invoering van de sharia (de islamitische wetten). „In onze ogen is dat een stap terug in een verleden dat we zelf inmiddels verlaten lijken te hebben, een stap terug naar de tijd van voor de Verlichting.”
Maar, zo vroeg de minister zich af, krijgen nieuw ingekomenen in Nederland niet te maken met moderniteit als een geseculariseerde vorm van christendom? „Hebben we met de Verlichting alleen maar het ene geloof voor het andere ingeruild? Moeten we niet terug naar de tekentafel om te bezien hoe om te gaan met andere geloven in plaats van te eisen dat ieder zich eerst aan ons moet aanpassen voor we praten, omdat wat wij doen redelijk en waar is. Want anders dreigt inburgering te verworden tot de hedendaagse inquisitie, en uitzetting wegens onvoldoende integratie tot de brandstapel van de moderne staat.”
Toch hebben kerk en overheid elkaar nodig, zo betoogde Donner. Al zijn kerk en staat te scheiden, geloof en overheid (staat) vallen niet te scheiden. Overheid en samenleving moeten op gedeelde waarden berusten en op een gedeelde perceptie van wat waarheid is en wat goed en kwaad. De duurzame uitoefening van overheidsgezag vergt een fundament van gedeeld geloof, waarden en traditie, en een zekere mystiek. Dat de overheid regeert ”bij de gratie Gods” betekent dat kerk en staat een gemeenschappelijke wortel hebben waar zij uit gevoed worden. „En dat is reden voor betrokkenheid van de gemeente in het publieke debat en voor een luisterend oor bij de overheid.”