De laatste schoten tijdens de bezetting van Nederland worden op 2 mei 1945 afgevuurd door Duitsers vanuit de kerktoren in Farmsum. Vanmorgen vroeg gaf de Duitse commandant, die zich met 400 soldaten in de kerk had verschanst, zich over aan de Canadezen. De Tweede Wereldoorlog in Noord-Nederland is voorbij. Overal kan de vlag uit. Niemand had gedacht dat het na de bevrijding van de stad Groningen op 16 april nog ruim twee weken moest duren voordat de hele provincie is bevrijd. De strijd om Delfzijl Pocket, zoals de Canadezen het gebied noemen waar de Duitse soldaten ingesloten zitten, is langdurig, verbeten en eist veel slachtoffers.

De geallieerden kwamen uit het zuiden en dreven de Duitsers voor zich uit. De Duitse troepen zijn sinds half april samengedreven in het meest noordelijke stukje Nederland, op de Waddeneilanden na. Aan de overkant van de Eems kunnen ze hun eigen land zien liggen. De Duitsers staan met de rug tegen de muur. De vluchtweg naar de Noordzee via Zoutkamp is door Canadese troepen ingenomen en Poolse militairen rukken op via de oostelijke landsgrens. De nog overgebleven Duitse troepen in Groningen moeten wel vluchten richting Delfzijl en kunnen geen kant meer op.

Bunkers

Rond Delfzijl is door de Duitsers echter een stevige verdediging ingericht met batterijen: grote bunkers waarin zwaar luchtafweergeschut staat opgesteld. De afgelopen oorlogsjaren werden vanuit de bunkers geallieerde vliegtuigen beschoten. Bunkers die ze overigens na de oorlog niet zomaar kunnen opruimen. Verschillende batterijen in Duitsland kunnen het noordoosten van Groningen bereiken en op de Eems liggen zogenaamde Vorpostenboote, die ook geschut kunnen inzetten. De 5e Canadese Patserdivisie komt zwaar onder vuur te liggen. Geallieerde militairen kunnen in het open polderlandschap nauwelijks dekking zoeken.

Op 21 april begint de strijd om de Delfzijl Pocket. Gestaag rukken de Canadezen op naar het centrum van Delfzijl, waar de Duitsers zich uiteindelijk op 1 mei overgeven. Toch is de strijd nog niet voorbij. In de kerkdorpen Weiwerd en Farmsum vechten nog Duitsers. In Farmsum zitten ze verschanst in het kerkgebouw uit 1869. De kerk heeft een hoge toren, dus met een ideaal schootsveld. Pas in de vroege ochtend van 2 mei geeft de Duitse garnizoenscommandant zich met zijn soldaten over.

Kelder

Henk Engelsman –bijnaam Tommie– is vijftien jaar. Hij vertelt: „We hebben tien dagen in de kelder gezeten. We konden af en toe door het raampje naar buiten klimmen en over de stropakken heen kijken wat er aan de hand was. Als het even kon, ging ik naar buiten. Het mocht niet van mijn ouders, maar ja: de deur stond open.”

Engelsman treft een grote chaos aan in de stad. Barakken zijn afgebrand, huizen beschadigd en een aantal inwoners is aan het plunderen geslagen. Zelf bemachtigt Tom een doos tabak, een schrijfmachine en een lap blauwe stof, voor zijn moeder. „In de Wettersteinstraat, dichtbij de bunker, kwam ik een Canadese soldaat tegen. Hij had een dikke sigaar in zijn mond. Dat wilde ik ook, dus na de bevrijding heb ik me misselijk gerookt om net zo stoer te lijken.”

Bij de strijd om Delfzijl verliezen 88 burgers, 102 Canadese en 185 Duitse militairen het leven. Met de bevrijding van de provincie Groningen komt een einde aan de strijd in Nederland en is de bezetting die vijf jaar duurde voorbij. Wat niet iedereen weet is dat op Schiermonnikoog, in 1945 Duits particulier bezit, pas een paar weken later de Nederlandse vlag uit kan. Tot die tijd hebben de gevluchte SD’ers van het beruchte Scholtenhuis in Groningen zich samen met een Duits garnizoen op het eiland verschanst. Zij geven zich pas op 11 juni 1945 over.

serie

In het spoor van de bevrijders

Geallieerde troepen maakten 75 jaar geleden een eind aan de bezetting van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze serie volgt het spoor van de bevrijders. Deel 9: Delfzijl.