Anderhalve meter? Als iemand hoest en niest, houdt Kees Beekhuis (61) uit Heerde „liever honderd meter afstand.” Onlangs wilde hij boodschappen doen bij een supermarkt. Beekhuis reed toch maar door. Te druk vond hij het. Liever shopt de Veluwenaar op een rustiger moment. „Ik ben niet bang, wel voorzichtig.”

In het dorp heerst „gelatenheid en bedruktheid”, zegt Beekhuis. „Sommigen zijn misschien wel murw geslagen.” Al die pagina’s met overlijdensadvertenties in Nieuwsblad Schaapskooi. De rouwauto’s in de straten. De kerkklokken. Dag in dag uit.

Elke Heerdenaar kent wel een slachtoffer van de coronacrisis. „Het pijnlijke en rare is dat je vaak alleen maar op afstand kunt meeleven, door een kaartje te sturen. Op condoleancebezoek gaan of een rouwdienst bezoeken is vaak niet mogelijk.”

Dorpshuis

De coronacrisis raakt Heerde tot op het bot. De gemeente op de noordelijke Veluwe (ongeveer 18.500 inwoners) is een van de zwaarst getroffen gemeenten van Nederland. Er zijn intussen meer dan veertig overledenen te betreuren.

In Heerde heeft de meerderheid van de bevolking kerkelijke wortels. In de gemeenteraad bezetten CDA en CU-SGP 8 van de 17 zetels.

Waarom het gevreesde virus zo huishoudt in Heerde lijkt niet precies te zeggen. Wellicht vormde een samenkomst in het dorpshuis of een kerk een besmettingsbron. Misschien verspreidde een inwoner na een verblijf in Noord-Italië het virus tijdens een feestje.

Op de dagelijks ververste RIVM-landkaart met daarop het ‘virusbeeld’ kleurt Heerde al weken onheilspellend donker. Per 100.000 inwoners zijn in Heerde 139,9 coronapatiënten in het ziekenhuis opgenomen, leren de RIVM-cijfers van woensdag.

De crisis trekt ook diepe sporen in nabijgelegen gemeenten als Zwartewaterland (136,6 op 100.000), Nunspeet (107,7) Oldebroek (97,3) en Kampen (95,7). Ter vergelijking: in andere gemeenten in de regio liggen de cijfers aanmerkelijk lager. Zwolle zit bijvoorbeeld op 38,8 ziekenhuisopnames per 100.000 bewoners en Staphorst op 40,8.

„Heel apart” noemt ds. J. M. Weststrate de stille ramp die Heerde treft. „Het is alsof er een bom is ontploft en de schade niet direct zichtbaar is. Terwijl we uit alle verhalen weten dat die schade er wel is. Intussen houdt de vijand, een sluipmoordenaar, zich nog ergens verborgen”, duidt de predikant van de vrije evangelische gemeente Kruiskerk de ontwrichting in de plattelandsgemeenschap. „Het vreemde is ook dat we volop in de lente zitten. Alles bot uit, de bomen dragen bloesem.”

Machteloosheid

Ds. Weststrate ervaart in het pastoraat een „gevoel van machteloosheid en tekortschieten.” In zijn 900 leden tellende gemeente overleden tot dusver vijf mensen aan corona. „Je wilt met mensen bidden in hun huiskamers, ze in de ogen kijken en ze troosten, maar dat kan nu niet. Via de telefoon probeer ik gemeenteleden te bemoedigen. Vanuit het Evangelie heb ik zo veel te bieden.”

De coronacrisis leidt tot angst en verwarring onder bijvoorbeeld hoogbejaarden, merkt de predikant. „Ik weet van twee dames van over de negentig die helemaal geïsoleerd liggen. Sommige senioren eten en drinken niet meer. Ik ken veel mensen die al weken hun erf niet af durven. Boodschappen laten ze bezorgen. Iemand trok de vergelijking met de tijd na de kernramp in Tsjernobyl in 1986. Toen mochten kinderen niet op het gras spelen.”

Kwetsbare ouderen

Net als elders breekt het virus vooral kwetsbare ouderen in Heerde op. Zwaar getroffen zijn de zorgcentra Brinkhoven in Heerde en Rehoboth in het nabijgelegen Wapenveld (gemeente Heerde). In Brinkhoven stierven zeker 20 van de 72 senioren. „Dat gaat je niet in de koude kleren zitten”, zegt directeur-bestuurder Jos Bleijenberg. Familie mag „in de laatste fase” aan het bed van geliefden staan. Met bril op, mondkapje voor en schort en handschoenen aan.

Het virus waart ook rond onder het zorgpersoneel van Brinkhoven. Van de zestig werknemers zitten er dertig ziek thuis. Defensiepersoneel moet de druk verlichten. Die hulp van Defensie duurt nog tot eind deze maand. „Daar zijn we buitengewoon blij mee.”

Of Brinkhoven steken heeft laten vallen en mensen wellicht te weinig heeft geïsoleerd? „Wij proberen alles te doen om onze bewoners te beschermen tegen het virus. De corona-explosie treft heel het dorp Heerde, en dus ook Brinkhoven. Het gaat veel te ver om verwijten te maken. Ik wil mijn collega’s echt in bescherming nemen.”

Wim Martens, bestuurder van WZU Veluwe, waar Rehoboth in Wapenveld onder valt, stelde donderdagmorgen desgevraagd dat niet met zekerheid is vast te stellen hoe veel mensen binnen Rehoboth door corona zijn overleden.

De coronacrisis hakt er ook in bij het openbaar bestuur van de gemeente Heerde. Burgemeester Jacqueline Koops-Scheele (CU) zit al weken ziek thuis. Hoogstwaarschijnlijk is ze besmet met het coronavirus. Eerste loco-burgemeester Wolbert Meijer (CU-SGP) pakte deze week na een ziekteperiode voorzichtig de draad weer op. Feitelijk staat al wekenlang wethouder en tweede loco-burgemeester Jan Berkhoff (CDA) aan het roer van de gemeente.

„Het is met geen pen te beschrijven wat zich in Heerde voltrekt. We zijn de veertig slachtoffers inmiddels gepasseerd. En het houdt nog niet op, al lijkt het aantal ziekenhuisopnames gelukkig af te vlakken”, zegt Berkhoff woensdagmorgen. „Dagelijks luiden kerkklokken vanwege een rouwdienst. Pastoraal werkers lopen op hun tenen.” Berkhoff is druk met het nemen van uiteenlopende maatregelen om de crisis het hoofd te bieden. Van het afsluiten van het te volle Heerderstrand afgelopen paasweekend tot het te hulp schieten van zzp’ers die krap bij kas komen te zitten.

Kippen

Hoe help ik eenzame ouderen in deze crisistijd? Daarover dacht Nicole Ruiterkamp uit Heerde. De 43-jarige moeder van twee kinderen lanceerde het project ”Kletspraat”. Doel ervan is eenzame senioren in contact te brengen met een maatje. Inmiddels zijn enkele koppels gevormd, vertelt Ruiterkamp. „Best veel alleenstaanden voelen zich nu eenzaam. Die mensen willen we uit hun isolement halen, wat lucht bieden.” Zelf heeft ze contact met enkele zeventigplussers, onder wie een weduwe „die alleen in een heel groot huis zit.”

Een telefoontje kan eraan bijdragen dat een eenzame oudere de eigen sores relativeert. En zo’n belletje kan iemand eigenwaarde geven, zegt Ruiterkamp. „Wij hebben pas kuikens gekregen, ik heb daar geen verstand van. De weduwe houdt kippen en weet daar van alles van. Het geeft haar voldoening dat zij mij kan adviseren.”

Familieleden met mondkapjes en in beschermende kledij die hun stervende geliefde in de laatste uren in een verpleeghuis bijstaan. Kleinkinderen die slechts vanachter het raam mogen toekijken. De verhalen maken indruk op ds. H. M. Mulder (30), predikant van de christelijke gereformeerde Rehobothkerk in Heerde. „Aangrijpend en hartverscheurend als mensen nauwelijks tijd hebben hun overleden moeder af te leggen.” Woensdag overleed een coronapatiënt uit zijn gemeente. Recent begroef hij een ander, eveneens aan corona overleden gemeentelid. Twee anderen uit de kerk lijken te herstellen.

Hoogwerker

Het „grootste pijnpunt” van de coronacrisis is misschien wel dat mensen „niet dicht bij hun familie kunnen zijn”, denkt ds. Mulder. „In Heerde zijn familiebanden heel belangrijk. Soms zetten mensen een hoogwerker in om toch contact te krijgen met hun geïsoleerde ouders. Pas stond op een foto een oude man voor het raam te zwaaien naar zijn zoons. Inmiddels is die man overleden. Dat heeft een grote impact.”

Het Evangelie biedt „troost in onzekerheid”, ervaart hij. „Dit virus slaat zo veel zekerheid van mensen weg. Wat is dan het Evangelie van Goede Vrijdag en Pasen ongelooflijk krachtig. Op eerste paasdag preekte ik uit Mattheüs 28. „Jezus komt de vrouwen die in twijfel en onzekerheid verkeren tegemoet. In alle moeite, verdriet en onzekerheid komt de zekerheid van de kant van Jezus. Dat vind ik zo mooi. De reactie van de vrouwen raakt me. Ze grijpen Zijn voeten vast en aanbidden Hem.”