Politiek Den Haag staat op zijn achterste benen omdat RTL-Nieuws gisteravond de complete Miljoenennota in de openbaarheid heeft gebracht. Verschillende ministers zijn verontwaardigd over het „gebrek aan respect bij de media en het schenden van afspraken.” Anderen, zoals kamervoorzitter Weisglas, verwijten RTL-Nieuws niets. Zij vinden dat de omroep „gewoon zijn werk heeft gedaan.”We zijn er inmiddels aan gewend. In de weken voor Prinsjesdag maken de media jacht op de begrotingsstukken. Soms lukt het delen daarvan in handen te krijgen en worden die gepubliceerd. Meestal gaat het om kleine onderdelen. Dat de volledige Miljoenennota op straat ligt, is sinds 1957 echter niet meer voorgekomen.

De regering probeert de plannen zo veel mogelijk geheim te houden tot Prinsjesdag. Pas nadat de Koningin de Troonrede heeft gehouden, mag daar vrij over gesproken en geschreven worden. Om te voorkomen dat dit weinig doordacht gebeurt, krijgen de media op de vrijdag voorafgaand aan de officiële presentatie de stukken onder embargo. Dat betekent dat zij drie dagen de tijd hebben om zich in de materie te verdiepen zodat ze daar gefundeerd over kunnen berichten.

Naar de letter van de regelgeving heeft RTL-Nieuws geen embargo verbroken. De afspraak om het stilzwijgen te bewaren gaat pas in op het moment dat de overheid de stukken ter hand stelt aan de pers.

De omroepmedewerkers hebben door journalistieke jacht op nieuws de nota vóór het ingaan van het embargo in handen gekregen. En nu het nieuws op straat ligt, is het gebruikelijk dat andere media dat ook brengen. Dezelfde speurmethode gebruiken journalisten bij veel andere geheime nota’s. En op zijn tijd weet iedere burger dat te waarderen.

Naar de geest van de overeengekomen afspraken heeft RTL-Nieuws echter niet gehandeld. De embargoregeling is in het leven geroepen ten behoeve van de media, zodat die voldoende tijd hebben om goed gedocumenteerd verslaggeving over de regeringsplannen te doen. Wanneer media zich niet aan de afspraak houden om met publiciteit tot Prinsjesdag te wachten, schenden ze daarmee het vertrouwen van de overheid.

Bovendien is het staatsrechterlijk niet zuiver dat het parlement de regeringsplannen uit de pers moet vernemen. Uitlekken maakt de presentatie van de Miljoenennota en het uitspreken van de Troonrede tot een leeg ritueel. Dat getuigt van gebrek aan respect voor ons staatshoofd.

Dat laatste moeten vooral bewindslieden zich aantrekken. Het komt steeds vaker voor -en dit jaar wel opvallend veel- dat ministers in de weken voor de derde dinsdag in september beleidsvoornemens bekendmaken. Te denken valt aan het vervallen van het grijs kenteken en de verhoging van het collegegeld. Het zou verstandig zijn als de premier zijn collega’s verbiedt om voor Prinsjesdag de plannen naar buiten te brengen.

Op hun beurt doen politici er goed aan nog eens het eigen (ambtenaren)apparaat aan te spreken. Het uitlekken van de Miljoenennota betekent heel simpel dat een ambtenaar of een kamerlid het stuk in handen heeft gespeeld van de omroep. Toen Napoleon hoorde dat een deel van zijn krijgsplan voor de Slag bij Jena tegen Pruisen (1806) bij de vijand bekend was geworden omdat een soldaat zijn mond voorbij had gepraat, weigerde hij hem terecht te laten stellen. Het was hem duidelijk dat iemand uit zijn staf had gelekt. „Hoe kunnen we verlangen dat een ander ons geheim bewaart, als wij het zelf niet bewaren?” vroeg hij zijn generaals.

Politiek en pers zijn erbij gebaat duidelijke embargoafspraken te maken en zich daaraan te houden. En ook het publiek heeft recht op goede informatie en een onderbouwd commentaar.