De kerkdichtheid in Friesland is groot. Kerkgebouwen bepalen de skyline van het landschap. Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft er 52 in beheer, van de Grote Kerk van Allingawier tot de Reginakerk in Zweins en het gave kerkje in Zurich. Het zijn allemaal rijksmonumentale kerken die beeldbepalend zijn voor de provincie.

De stichting zit niet stil, wil onderweg naar een bestand van 100 kerken, zo valt te lezen in haar jubileumbrochure. Friezen houden van hun kerken, ook al staan de meeste ervan op zondag moederziel alleen, soms aan het einde van een doodlopende weg, of midden in de weilanden en heel vaak op een terp. Hoe komt het, vraagt Jelma Knol, zich in de jubileumuitgave af, dat ook niet-kerkelijken zo sterk aan al die godshuizen gehecht zijn? „Eeuwenlang waren kerken vooral gebedshuizen. Je bezocht ze voor je zielenheil en dat van je kinderen. Pasgeborenen werden er gedoopt, huwelijken ingezegend, doden begraven. Als je naar de stad liep, zag je ze ook en op sommige oude zeekaarten waren ze aangegeven. Als je de toren van Zurich of Holwerd of Wierum zag, dan wist je als zeeman of visser: nog even en we zijn thuis.”

Vijftig jaar geleden begon het, de trek naar de grote stad, leegloop van het platteland en ontkerkelijking van de samenleving. Kerkvoogdijen raakten met de handen in het haar: Hoe moet het met al die kerken in Friesland, met zoveel leegloop en functieverlies? In september 1970 werd de Stichting Alde Fryske Tsjerken opgericht. Sedertdien zorgt de stichting voor het noodzakelijke onderhoud, eventuele restauraties en het openhouden van de kerken.

Levende stenen

Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan geeft de stichting naast de jubileumbrochure het boek ”Levende stenen” uit, met een overzicht van alle 52 kerkgebouwen die ze in bezit heeft. Het gaat de stichting niet alleen maar om hout en steen, meer om „levende stenen”, schrijft auteur Hans Willems in het Woord vooraf. „Stenen die het verhaal vertellen van mensen die luisterden naar woorden van troost en bemoediging, zongen, doopten, trouwden en rouwden. Levende stenen waarvoor de gemeenschap zich veel moeite getroostte om ze tot het middelpunt van de gemeenschap te maken. Stijlvol van bouw, spiegels van de tijd, gekoesterd en verdedigd in tijden van tegenslag en rampspoed. Vaak onderwerp van strijd en prestigezucht, jaloezie en ander kleinmenselijk falen. Maar altijd in het brandpunt van de belangstelling.”