Starink (66), begin jaren zeventig een jonge gewiekste student, ziet van dichtbij hoe het Sovjetsysteem een individu kan breken: ook in Brezjnevs jaren van stagnatie lag de schaduw van Stalins terreur en repressie nog over het land en vielen er nog steeds doden. De angst voor de staat was overal aanwezig.

Wie er achter de arrestatie van goede vriend en activist Valeri Repin zit is voor de schrijfster onduidelijk. Vaak is het willekeur: mogelijk een afrekening van de hoge leiders in het Kremlin. Maar het is ook heel goed mogelijk dat de arrestatie „gewoon een staaltje scoringsdrift van lager geplaatsten” is of „de concurrentie tussen twee veiligheidsdiensten.” Zelf wordt Starink ervan beschuldigd een CIA-agent te zijn. Gelukkig is ze het land al uit.

In Rusland is niet altijd vast te stellen hoe de hazen lopen en het is juist die onvoorspelbaarheid die mensen altijd op hun hoede doet zijn. Daarom zijn Russen altijd terughoudend van aard. „Het systeem is als een knuppel die boven je hoofd zweeft en het is de overheid die bepaalt waar, op wie en wanneer hij neerdaalt”, citeert Starink een bevriende Russische journalist.

Starink is net zo geschokt als de Russen zelf als het Sovjetsysteem instort. De schok van een vrije markt brengt chaos en corruptie teweeg. Er is openheid en de verhalen van repressie komen eindelijk boven tafel. Valeri Repin blijkt gemarteld te zijn en Starink gaat verhaal halen bij de hoogste KGB-leider. Rusland kan zijn geschiedenis verwerken. Of toch niet?

Rusland ruikt de vrijheid, maar dan komt Poetin, die het democratische Rusland verandert in een autocratische staat. Poetin zet Rusland weer op de wereldkaart, maar kritiek en oppositie helpen daar niet aan mee. En dus creëert Poetin een nieuw systeem van onderdrukking: zo moeten Anna Politkovskaja, Boris Nemtsov (doodgeschoten) en Aleksander Litvinenko (vergiftigd) uit de weg geruimd worden.

Oligarchie

Starink ageert tegen de nieuwe elite, de oligarchie, die haar macht op allerlei manieren misbruikt: rechtszaken verlopen niet eerlijk, grote overheidsbedrijven verhinderen een normale marktwerking en de media wordt het zwijgen opgelegd. Ze beschrijft de enorme machtswillekeur in het rechterlijk systeem. Vrijspraak komt zo goed als nooit voor in de Russische rechtspraak.

De staatsmedia zijn nog steeds de spreekbuis van het Kremlin en het merendeel van de bevolking wordt nog altijd dom gehouden met door het Kremlin gecensureerd nieuws. De Russische overheid zoekt ook naar nieuwe vormen van censuur en probeert internet af te sluiten en alternatieve informatie rond te sturen: nepnieuws is de nieuwe propaganda.

De smeuïge verhalen die Starink beleefde tussen 1972 en 2020 zijn het lezen waard. Door haar jarenlange aanwezigheid in Rusland en ervaring in de journalistiek heeft ze veel hooggeplaatste Russen zelf gesproken en stevig aan de tand gevoeld over onrechtvaardige verdicten. Dat maakt het een verhaal met meerdere dimensies: van simpele boer op het platteland tot KGB-hoofd in de hoofdstad van de Sovjet-Unie.

Toch is het verhaal soms ietwat eenzijdig: Starink laat voornamelijk mensen aan het woord die somber zijn over de toekomst van Rusland, mensen die zich schamen voor hun land: de annexatie van de Krim, de oorlog om de Donbas, de arrestatie van toneelregisseur Serebrennikov, Poetins trollenleger enzovoort.

Objectiviteit

Soms laat Starink wel de eenvoudige Rus aan het woord, met wie ze het vaak oneens is en na een tijdje over politiek gediscussieerd te hebben de handdoek in de ring gooit. een punt na is en dan een nieuwe zin: Na een tijdje over politiek gediscussieerd te hebben, gooit ze dan ook meestal de handdoek in de ring: „We komen er waarschijnlijk nooit samen uit.” Ook is het jammer dat Starink duidelijk haar objectiviteit aan de kant schuift met minachting voor leiders als Trump en ze Orbán wegzet als racist. Het boek is vooral vanuit westers-activistisch perspectief geschreven.

”Post uit Rusland” is het zesde boek van Starink. De hoofdstukken zijn soms wat lang en traag. De manier waarop Starink Rusland beschrijft is vaak sprekend. Dat maakt het boek een uitstekende keuze voor de Ruslandliefhebber.

Boekgegevens

Post uit Rusland 1972-2020, Laura Starink; uitg. Atlas Contact; 368 blz.; € 22,99