Het coronavirus zette ook voor Pro Lifedirecteur Jos Leijenhorst de wereld op z’n kop. Hij weet zich betrokken op hen die aan den lijve of indirect door de ziekte zijn getroffen. „Tegelijk bepaalt het virus ons bij de vraag wat echt belangrijk is in het leven, waar wij ons vertrouwen op stellen. Ook binnen de geestelijke gezondheidszorg komen die vragen nu versterkt naar voren.”

Hoe beoordeelt u de situatie in de ggz?

„Er gebeurt veel goed werk, maar mensen krijgen soms niet de zorg die ze nodig hebben. Deels vanwege de grote vraag. De ggz worstelt met het vinden van het juiste antwoord daarop. Die opdracht ligt overigens ook bij ons als samenleving.”

Vaak wordt gewezen op de bureaucratie door de eisen van zorgverzekeraars en overheden.

„Administratie is een veelkoppig monster. De administratieve lasten zijn afkomstig van de eigen organisatie, de beroepsgroep en inderdaad ook de financiers. Er zijn legitieme vragen die tot die administratie hebben geleid: de vraag naar inzicht in kwaliteit van zorg, verantwoording en beheersing van de zorgkosten. Natuurlijk moeten we kijken of het met minder kan. Dat gebeurt ook. Het is winst als er meer afstemming komt over de gevraagde verantwoording, zodat die niet dubbelop gebeurt.”

Hoe zinvol is het werken met zorgpaden, terwijl er vaak sprake is van samengestelde problematiek?

„Het doel van vaste standaarden en zorgpaden is dat de hulpvrager de passende zorg krijgt en de kwaliteit daarvan is gewaarborgd. Binnen die kaders zijn er mogelijkheden om in bijzondere gevallen van het protocol af te wijken. Het probleem is dat de zorgverlener dat lastig vindt, omdat hij een werkgever boven zich heeft. De werkgever wijkt liever niet van de regels af vanwege de financiers: zorgverzekeraars en burgerlijke gemeenten. De financier vindt het lastig vanwege de toezichthouder; de toezichthouder weet zich gebonden aan afgesproken wet- en regelgeving. Dat kan een wat rigide behandelbeleid geven.”

Hoe betekenisvol zijn christelijke ggz-instellingen en praktijken van christelijke therapeuten?

„Soms raken geloof en zorg elkaar. Dan is het van grote waarde als je kunt praten met mensen die je achtergrond en context begrijpen. Dat kan ook een christelijke hulpverlener bij een algemene instelling zijn, maar de kracht van christelijke instituten is dat ze zich kunnen buigen over allerlei overkoepelende vraagstukken rondom christelijke zorg.

Met z’n allen ontdekken we dat gezondheid meer is dan fysiek goed in je lijf zitten. Aandacht voor zingeving en verbondenheid is ontzettend belangrijk. Dat begint op het terrein vóór de geestelijke gezondheidszorg, in gesprekken met mensen om ons heen. Of met een psychosociale hulpverlener.”

Moet daar meer financiële steun voor komen?

„Zorgverzekeraars spreken zich in z’n algemeenheid niet publiekelijk uit over dat wat in het zorgpakket moet. Dat is een politieke en maatschappelijke afweging. Mensen hebben al de mogelijkheid om aan te kloppen bij hun huisarts. Daar werkt een praktijkondersteuner-ggz die vanuit de zorgverzekeringswet wordt gefinancierd. In z’n algemeenheid vind ik dat we niet voor alle psychosociale problematiek naar de overheid moeten kijken.”

Voor zoiets als relatietherapie moet je zelf wat geld overhebben?

„Mijn advies is: zorg dat je het samen goed hebt en investeer daarin. Dat zit in grote en kleine dingen. Drink een kop thee, kijk elkaar in de ogen, lees samen een boek over het huwelijk of volg een relatiecursus. Soms kan het nodig zijn om hulp te zoeken bij een relatietherapeut. Het daarvoor benodigde bedrag is een goede investering. Voor hen die deze ruimte niet hebben, moeten we een oplossing zien te vinden. Daarin hebben ook de kerken een taak.”

Biedt Pro Life extra ondersteuning aan de christelijke ggz in de volle breedte?

„Op een aantal manieren voegen we inderdaad iets toe. In ons aanvullende pakket zit een vergoeding voor christelijke psychosociale hulp, relatiecursussen en relatietherapie. Daarnaast leveren we onze bijdrage aan de website ikzoekchristelijkehulp.nl. Daarop is geografisch het aanbod aan christelijke zorg te vinden. We hebben ook een website gemaakt waarop het aanbod op het terrein van relaties inzichtelijk is gemaakt: prolife.nl/zorgenvoorelkaar.

Verder speelt Pro Life via moederorganisatie Zilveren Kruis een rol bij het afsluiten van contracten met christelijke zorgaanbieders. De komende tijd gaan we bezien of we die ook kunnen afsluiten met kleine christelijke ggz-praktijken. Tot slot bieden we via Eleos e-mind aan. Dat is online zelfhulp, bijvoorbeeld rondom burn-out en rouwverwerking.”

Hoe beoordeelt u de huidige organisatievorm van de christelijke ggz?

„Christelijke hulpzoekers hebben een behoorlijke keuze. In het voorliggende veld bij christelijke poh’s-ggz en organisaties zoals Schuilplaats en De Vluchtheuvel. Voor zwaardere problematiek bij vrijgevestigde therapeuten. Eleos en De Hoop ggz bieden een breed palet aan zorg. Dat waardeer ik positief. Wel heb ik de indruk dat de onderlinge afstemming soms beter zou kunnen.”

Hoe wenselijk is het dat een christelijke ggz-instelling als Eleos ook basale zorg biedt?

„Ik ben blij met de brede expertise van Eleos en de huidige organisatievorm: ambulante hulp op locaties door het hele land en een gespecialiseerde kliniek in het centrum van het land. Daarmee is Eleos in staat de opbouw van laagcomplexe tot gespecialiseerde zorg goed te organiseren met behoud van de christelijke identiteit.”

Hoe ziet u de toekomst voor de christelijke ggz en het veld ervoor?

„We weten dat veel kerken langzaam leeglopen. Dat heeft ook consequenties voor de christelijke zorg. Het zou mooi zijn als er in elke grotere plaats een christelijke hulpverlener te vinden was, maar de werkelijkheid is een andere. Het is roeien met de riemen die we hebben. Ik ben ontzettend blij dat we nog twee grote christelijke ggz-instellingen hebben –Eleos en De Hoop–, een behoorlijke aantal kleine zorgaanbieders en in het veld daarvoor organisaties zoals Schuilplaats en De Vluchtheuvel.”

Hebben die juist in de huidige tijd kansen?

„Naar mijn mening wel. Als samenleving hebben we God en kerk verlaten. Veel mensen zijn daardoor bevrijd van iets wat ze als beklemmend hebben ervaren, maar ze worden ook geconfronteerd met de schaduwzijde. Verlies van zingeving, gemeenschap en heilzame routines zoals de zondagsrust. De mallemolen drááit maar door. Er zijn voldoende plaatsen waar je het leuk en gezellig kunt hebben, maar waar zijn de plekken waar je kunt vertellen hoe het echt met je gaat? En waar je de dingen hoort die goed zijn om te horen en je een spiegel krijg voorgehouden?

Het leven is soms ingewikkeld en er kan betekenis zitten in lijden en tegenslag. Op dit gebied hebben we als samenleving iets te herontdekken. Dat besef wordt gevoed door mensen als Dirk De Wachter en Damiaan Denys, met wie ik het volledig eens ben. In de spreekkamer worden gesprekken gevoerd die vroeger bij de normale sociale interactie hoorden. Als je de lastige dingen van het leven van je af schuift, worden ze alleen maar groter. We moeten in het sociale weefstel het ongeluk wat meer toelaten. Als kerken, christelijke zorgverleners en christelijke zorgverzekeraar kunnen we ons actiever in dit debat mengen. Juist wij hebben hierin iets te bieden. We moeten ons niet laten verdringen door mensen uit seculiere hoek die beweren het antwoord te hebben op zingevingsvragen.”

U verwacht niet dat de financiering van de christelijke ggz op termijn wordt stopgezet?

„Zolang die voldoet aan de algemene kwaliteitseisen, verwacht ik dat zeker niet. Er wordt steeds meer erkend dat bij hulpverlening waarin geloof en zorg elkaar raken, het belangrijk is dat de hulpverlener weet hoe de hulpvrager denkt en in het leven staat. Kwaliteit van zorg betekent ook dat de spiritualiteit van de hulpverlener moet aansluiten bij die van de zorgvrager.”

Welke concrete taak ziet u voor kerken en christenen?

„Ons leven kent per definitie onbeantwoorde vragen en iedereen krijgt te maken met de schaduwkanten van het bestaan. Mijn verlangen is dat wij binnen de samenleving met meer vrijmoedigheid over het echte leven gaan praten. Vanuit verwondering over het feit dat ieder mens van waarde is en dus ook ik van waarde ben. Verwondering is het begin van een wezenlijk gesprek. God en geloof geven mij vrede, ook onder moeilijke omstandigheden.”

Jos Leijenhorst

Jos Leijenhorst (40) studeerde sociologie en personeel en arbeid aan de Rijksuniversiteit Groningen. Na afronding van deze studie werkte hij een jaar voor Wycliffe Bijbelvertalers in het Afrikaanse Kameroen. In 2008 trad hij in dienst van verzekeraar Achmea, waar hij verschillende functies bekleedde. Van 2014 tot 2017 werkte hij als zorginkoper bij zorgverzekeraar Zilveren Kruis, het moederconcern van Pro Life. Daarvandaan maakte hij de overstap naar de uitvoerende zorg. Van september 2017 tot juni 2018 was hij programmamanager bij Omring, een grote ouderenzorgorganisatie in Noord-Holland. Hij werkte daar nog maar een halfjaar toen hij werd benaderd door Zilveren Kruis met het verzoek om directeur van de christelijke zorgverzekeraar Pro Life te worden. Dit vanwege het vertrek van de toenmalige directeur Abwin Luteijn. Die maakte met de overstap naar Eleos een beweging in omgekeerde richting. Jos Leijenhorst is gehuwd met Hilke, het echtpaar heeft drie kinderen in de leeftijd van 11, 9 en 7 jaar. Het gezin is lid van een pinkstergemeente in Haarlem.

serie

Christelijke ggz

Een verkenning in drie delen: deel 3 en slot.