„Natuurlijk.” Hoogleraar Arjen Boin, deskundige op het gebied van crisismanagement, heeft er begrip voor dat er in crisistijd ook op communicatievlak fouten worden gemaakt. „En wat is een fout? Het zijn inschattingen, en die kunnen achteraf onjuist blijken. Maar het is een crisis; geen gewone situatie, we weten gewoon heel veel niet.” De overheid moet bovendien „chocola maken” van nieuwe inzichten en de verschillende aanwijzingen van experts. „Dat is best ingewikkeld.”

In crisistijd hebben mensen veel meer behoefte aan communicatie, zegt Boin. „Door de onzekerheid zijn mensen enorm gefocust op de woorden van gezagsdragers. En gezagsdragers onderschatten iedere keer toch weer dat elk woord gewogen wordt.”

Op communicatievlak doet het kabinet het vanaf het begin van de coronacrisis „met vallen en opstaan”, zegt hij. „Gaandeweg heeft het kabinet denk ik wel de toon gevonden die het wil aanslaan.” Volgens de hoogleraar heeft het kabinet er nog wel moeite mee om dingen in korte tijd goed uit te leggen en tegelijkertijd de juiste toonzetting te vinden. Enerzijds moet er een globaal beeld neergezet worden, bijvoorbeeld door een beroep te doen op solidariteit, of door mensen streng toe te spreken. Anderzijds worden maatregelen soms heel precies uitgelegd. „Dat past niet zo bij elkaar, maar dat willen mensen toch graag horen. De kritiek is dan weleens dat het tóch niet zo goed is uitgelegd.”

Niet handig

Maandag maakte het kabinet aanvullende maatregelen bekend, die het pas daarna uitwerkte. Zo meldde minister Grapperhaus dat alle bijeenkomsten en evenementen tot 1 juni worden verboden. Later bleek het om vergunningsplichtige evenementen te gaan.

„Iedereen is het er wel over eens dat dat niet handig was. Ik denk dat het voor de ministers zelf wel duidelijk was, maar dat zij op dat moment niet zagen dat het voor anderen níét duidelijk was. Dat kan gewoon gebeuren; mensen zijn moe, overladen met informatie, en ze concentreerden zich ook op de toonzetting. Ze moesten streng zijn.”

Ook de Tweede Kamer viel over de communicatie van het kabinet. „Ik leid daaruit af dat ze dus geen fundamentele kritiek hebben op hoe het nu, qua beleid, gaat”, zegt Boin. „Je mag overal kritiek op leveren, maar ik denk ook: het zou wel handig zijn als iedereen in ogenschouw neemt en onthoudt dat het best moeilijk is wat er moet gebeuren.” Uiteindelijk moet niet de indruk worden gewekt dat er „een stelletje amateurs zit die niet weten wat ze aan het doen zijn.”

Wat Boin betreft mag er over de transparantie in de communicatie niet worden geklaagd. „Rutte is heel eerlijk geweest over het model dat is gekozen en waarom. Het is niet zo dat we moeten raden wat ze voor ogen hebben.” Ook heeft Rutte duidelijk gemaakt dat het kabinet de situatie van dag tot dag bekijkt aan de hand van informatie van experts. „Dat is glashelder, alleen is het antwoord helaas niet helder. Dat is er namelijk gewoon niet. Iedereen wil weten wat er gaat gebeuren en wanneer dingen weer mogen, maar dat weet niemand.”

In veel andere landen is er géén dialoog met de samenleving. „Daar wordt gewoon de oorlogstaal van stal gehaald, hijst men de vlag en wordt iedereen achter de deur gejaagd. En dat heet dan ook nog heldhaftig leiderschap. Het communiceert makkelijker, maar intussen betaal je natuurlijk een nog veel hogere prijs, door de economie helemaal stil te leggen.”