Dat de minister-president maandagavond in een toespraak van circa tien minuten, uitgezonden op drie tv-zenders en negen radiostations, het land toesprak, is historisch. Een halve eeuw geleden gebeurde dit voor het laatst. In 1973 legde premier Den Uyl op tv uit wat hij van zijn landgenoten verwachtte –en wat zij van hem konden verwachten– in de wereldwijde oliecrisis.

Rutte leek maandagavond eenzelfde doel te hebben: Nederland voorbereiden op een zware periode, een crisistijd, veroorzaakt door een ongrijpbaar virus. Een tijd die maanden kan gaan duren. Bovendien zette hij uiteen wat de aanpak van het kabinet behelst en deed hij een appel op burgers om de handen –maar dan niet letterlijk– ineen te slaan.

Ernstig, af en toe wat nerveus voorover buigend, legde hij de kabinetsmaatregelen, „ongekend voor landen in vredestijd”, uit. Het coronavirus snel Nederland uitwerken? Dat gaat ons niet lukken. „Het virus is onder ons en zal dat voorlopig blijven. Er is geen eenvoudige uitweg.”

Wat dan wél een geloofwaardige route is? Volgens de minister-president een gecontroleerd uit laten woeden van het virus. Door „groepsimmuniteit” op te bouwen, door het te laten gebeuren dat veel jonge en sterke personen het virus krijgen en er weerstand tegen ontwikkelen. Om op die wijze „als het ware een beschermende muur te bouwen” rondom ouderen en zwakkeren.

Leefde begin vorige week nog bij velen de vraag of het kabinet de zaak niet te luchtig opnam, die gedachte werd nu weggenomen. Hier zagen we een bloedserieuze premier die in gewonemensentaal het beleid uitlegde. En die –altijd al een sterke kant van Rutte– warm meeleven toonde met sterk getroffen groepen: nabestaanden van overledenen, ouderen, schoonmakers, verpleegkundigen en artsen. Maar ook met „de mevrouw van het koffietentje op de hoek” en met „nationale iconen zoals KLM.”

Nu geen vaagtaal meer, zoals vorig week nog in het Kamerdebat, over een „indammingsfase met mitigerende elementen”, maar volop realisme en concreetheid. Voor het eerst zei de minister-president, net als de Duitse bondskanselier Merkel al eerder deed, ronduit dat een groot deel van ons, 50 tot 60 procent, het virus gaat krijgen.

„Dit is een tijd waarin we elkaar moeten vinden, over meningsverschillen heen”, poogde Rutte, met op de achtergrond het portret van de liberale staatsman Thorbecke, de coronacrisis te depolitiseren. Zoals het een premier die boven de partijen staat, betaamt.

Niet dat dit helemáál lukte. Jawel, in de Kamer werd zijn toespraak, ook door de oppositie, lovend ontvangen. Maar iemand als PVV-leider Wilders laat zich niet zomaar tevreden stellen. Volgens hem moet het land veel ingrijpender worden platgelegd, wat hij in het Kamerdebat van woensdag ook met kracht zal bepleiten.

En laten we wel zijn, er kúnnen bij dit beleid, hoe helder ook verwoord, altijd nog vragen worden gesteld. Want als een zogeheten lockdown een fout antwoord op de crisis is, waarom doet Frankrijk het momenteel dan wel?

Vooralsnog heeft Rutte met zijn tv-toespraak echter gescoord, heeft hij eerdere fouten in zijn al te sussende communicatie hersteld en –zoals het zich laat aanzien– het vertrouwen in de overheidsaanpak weer opgekrikt.

Vertrouwen wekken heeft alles te maken met een reductie van complexiteit, stelde de Duitse socioloog Niklas Luhmann ooit. Zo bezien deed de premier het maandagavond goed: een ingewikkelde wereld van beleidsopties terugbrengen tot drie scenario’s: niets doen, het hele land platleggen of iets ertussenin. En dan uitleggen waarom jij voor dat laatste, de wijze middenweg, kiest.

Zo’n vorm van communicatie wekt, zeggen deskundigen, vertrouwen.