De autoriteiten van de Volksrepubliek Loehansk in het oosten van Oekraïne bestempelden in november 2019 twaalf boeken die baptisten gebruiken, waaronder een Russische vertaling van het Evangelie van Johannes, als „extremistisch.” Naast het Evangelie bevat de lijst van verboden boeken ook het belangrijkste hymneboek dat door de baptisten wordt gebruikt, evenals hun reguliere tijdschrift.

Sinds pro-Russische rebellen delen van de Donbassregio in Oost-Oekraïne in handen hebben (zie kader), worden niet-Russische geloofsgemeenschappen onderdrukt. Niet alleen baptisten, maar ook evangelische gemeenschappen, rooms-katholieken, Grieks-katholieken en Jehovah’s Getuigen zijn het slachtoffer. De mensenrechtenorganisatie Forum 18 spreekt in recente berichtgeving zelfs over „toenemende intimidatie.”

Vooral de nieuwe registratieplicht maakt het kerken en andere religieuze instellingen moeilijk. In de Volksrepubliek Donetsk moesten alle kerken zich verplicht voor 1 maart 2019 opnieuw registreren, en daarbij alle namen en adressen van leden doorgeven. De autoriteiten verboden na die datum elke niet-geregistreerde kerk.

De autoriteiten wezen veel aanvragen van protestantse gemeenschappen echter toch af, aldus Forum 18. Pas eind 2019 volgden er volgens de mensenrechtenorganisatie enkele registraties.

Illegaal

Ook in de Volksrepubliek Loehansk blijkt de registratieplicht een struikelblok om samen te kunnen komen. Uit cijfers die de autoriteiten van de zelfverklaarde volksrepubliek in december 2019 vrijgaven, wordt duidelijk dat van de 195 geregistreerde religieuze organisaties er 188 verbonden zijn met de Russisch-Orthodoxe Kerk. Het handjevol andere religieuze organisaties is islamitisch, joods of rooms-katholiek.

De autoriteiten gebruiken de wetgeving om ongewenste religieuze stromingen onder de duim te houden, zegt Rolf Zeegers, analist van het onderzoeksbureau van Open Doors. „Net als in de oude dagen van de Sovjet-Unie wordt de verplichting om zich bij de autoriteiten te registreren gebruikt om bepaalde christelijke activiteiten illegaal te maken. Geen registratie betekent geen gas, elektriciteit of water; daardoor worden kerkelijke activiteiten vrijwel onmogelijk gemaakt.”

Dat ondervond ook de baptistenpredikant Serhii Moroz. „Ambtenaren beweren dat ze geen gas, elektriciteit en water kunnen leveren aan organisaties die officieel niet bestaan”, zei hij tegen Forum18.

De repressie uit zich ook op andere manieren. Officieren van het ministerie van Staatsveiligheid van Loehansk bedreigden de afgelopen twee jaar herhaaldelijk een baptistenpastor in de stad Krasnodon. Hij zou worden aangeklaagd voor „extremisme” wanneer hij zonder de officiële toestemming toch zijn gemeente zou blijven leiden.

Een andere voorganger in de stad Makeyevka kreeg in december 2019 een boete van 3400 Russische roebels opgelegd. Het openbaar ministerie beweerde dat de kerk niet alle vereiste documenten bij de aanvraag had ingediend, aldus Forum 18.

In de zomer van 2018 legden de autoriteiten van Loehansk zelfs beslag op twee kerken van het Oekraïens-Orthodoxe patriarchaat van Kiev.

Het gevolg is dat, afgezien van Russisch-orthodoxe gemeenten, de meeste kerken en andere geloofsgemeenschappen in de Donbassregio gedwongen zijn om alle religieuze activiteiten te staken of ondergronds te gaan. De Baptistenunie in Oekraïne besloot in maart 2019 om alle publieke samenkomsten te stoppen nadat de autoriteiten aangaven de bijeenkomsten niet langer te tolereren. De baptisten zijn bang dat erediensten worden binnengevallen en voorgangers worden gearresteerd.

Wantrouwen

De pro-Russische separatisten zijn erg wantrouwig tegenover alles wat niet orthodox is. Zij houden protestantse en rooms-katholieke leiders voor spionnen van Oekraïne of het Westen.

In een reportage van Vice News uit 2015 stelt een pro-Russische militant dat er „slechts een waar geloof is. Ik ben orthodox. Dat geloof is ons nagelaten door onze voorouders, en de baptisten zijn scheurmakers. Het is Amerikaanse propaganda.” Ook zegt hij de wapens opgenomen te hebben om een orthodox-religieuze staat te creëren. Andere religieuze leiders moet het onmogelijk gemaakt worden om terug te keren naar hun kerken, aldus de separatist.

Twee niet erkende staatjes in Oekraïne

In het voorjaar van 2014 zijn er in Oekraïne duizenden demonstranten op de been. Ze eisen dat president Viktor Janoekovitsj aftreedt vanwege de pro-Russische koers die hij vaart. Separatisten, gesteund door Rusland, maken van de ontstane chaos dankbaar gebruik. In de provincies Donetsk en Luhansk komen ze in opstand en nemen bezit van de regio. Na een omstreden referendum over onafhankelijkheid, roepen de separatisten in mei 2014 de onafhankelijke staatjes Donetsk en Loehansk uit. De internationale gemeenschap erkent de twee ministaatjes niet. Er volgen jaren van gevechten tussen Oekraïense troepen en de rebellen. Desondanks hebben de separatisten het nog steeds voor het zeggen in de regio. En dat is slecht nieuws voor religieuze minderheden.