Na tweeënhalf jaar heeft de Oranjepoort eindelijk zijn sierlijke ornament terug. Het koperen versiersel werd in de nacht van 5 op 6 oktober 2017 gestolen, vermoedelijk door koperdieven. De protestantse gemeente Leeuwarden deed aangifte, maar het boompje bleef spoorloos. „Eerst hoop je dat het weer gevonden wordt, maar uiteindelijk werd duidelijk dat er een nieuw exemplaar komen moest”, zegt Bearn Bilker, voorzitter van de stichting Nassau en Friesland.

Een Oranjeboompje met oranje sinaasappeltjes, drie vogels en een gouden top siert van oudsher het fronton van het Oranjepoortje aan de oostkant van de Grote of Jacobijnerkerk. Dat werd in 1663 gebouwd als ingang voor de Friese stadhouders, als die ’s zondags ter kerke gingen. Destijds kwam direct een boompje met oranje appels op de poort.

„De Friese stadhouders Willem Lodewijk van Nassau en later Willem Frederik van Nassau trouwden met prinsessen van Oranje”, legt Bilker uit. „En die sinaasappeltjes in de boom, die ”appeltjes van oranje”, verwijzen naar die link met het Oranjehuis”, vertelt burgemeester Sybrand Buma van Leeuwarden bij de onthulling.

Vanaf 1588 werden de leden van de stadhouderlijke familie –rechtstreekse voorouders van het Koninklijk Huis– twee eeuwen lang begraven in de grafkelder van de Grote Kerk. In 1795 werd daarvan tijdens de Franse Revolutie veel vernield. Ook het boompje op de poort sneuvelde toen.

De kelders werden in 1948 in ere hersteld, als huldeblijk bij het vijftigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Toen kwam er ook weer een boompje op de Oranjepoort.

„Dit boompje is nog mooier dan het vorige”, vindt stadskenner en Grote Kerkexpert Ad Fahner. „Wat ranker, eleganter.” Voorzitter Jan Veltman van het college van kerkrentmeesters is ook opgetogen over de terugkeer van de versiering. „Een Oranjepoortje zonder boompje is niet compleet.” Verzekeringskwesties vertraagden het proces nogal, maar uiteindelijk dekte de verzekering de kosten van zeker 7800 euro. „Ja, het is een duur boompje.”

Voor Buma is de boom verbonden met jeugdherinneringen. „Toen ik klein was, placht mijn vader te zeggen dat er alleen iemand van het Oranjehuis onder de poort door mag lopen. Ik hoop dat ook dat gebruik terugkeert en dat er niet nog eens onverlaten zijn die de boom ontvreemden.”

Het nieuwe boompje lag al enkele maanden klaar, maar de onthulling was vrijdag gepland, om die te combineren met de opening van het Willem Lodewijkjaar, vanwege diens 400e sterfdag. Die opening ging vanwege de coronamaatregelen niet door, de onthulling wel, zij het sober.

Overigens is het werk rond het Oranjepoortje volgens Fahner en Veltman niet klaar nu het boompje er weer staat. Er is meer restauratiewerk nodig. Maar niet alles kan tegelijk.

Zie ook RD maandag pagina 2