Het Tweede–Kamerlid Balemans (VVD) vindt het totaalbedrag van 1,4 miljoen euro, dat overigens al bekend was, gigantisch. „Dat geld kun je beter besteden aan het wegwerken van onderwijsachterstand. Bovendien kun je er zo ongeveer alle wc–potten op scholen van schoonmaken." Het CDA wil dat de Rekenkamer ook andere ministeries, die nu zichzelf onder de loep nemen, onderzoekt.

Een flink deel van de Tweede Kamer heeft bovendien grote twijfel over de maatregelen die minister Van der Hoeven heeft aangekondigd om zelfverrijking onder haar hoogste ondergeschikten de kop in te drukken. Volgende week is er een spoeddebat in de Kamer over de kwestie.

In opdracht van de minister spitte de Algemene Rekenkamer de dossiers van 65 topambtenaren door, nadat een aantal Kamerleden dit voorjaar een anonieme brief van een groep ’verontruste ambtenaren van OCW’ had ontvangen. Daarin repten die van een graaicultuur aan de top van het departement. De conclusies van de rekenkamer liegen er niet om: het ministerie is te royaal met het vaststellen van salarissen, bonussen en gouden handdrukken voor hoge ambtenaren.

Van der Hoeven erkent dat veel te slordig met de regels is omgesprongen. Daarom neemt ze extra maatregelen om herhaling te voorkomen. Dit jaar hoeven de hoogste ambtenaren niet te rekenen op een bonus. Sinds eind vorig jaar maakt zij geen uitzonderingen meer op het maximum van 2500 euro voor een extra toelage.

Haar allerhoogste ambtenaar. K. van der Steenhoven, zei dat Onderwijs nieuwe ambtenaren soms te veel moest betalen, omdat ze bij andere ministeries al meer verdienden. Daarom wil de minister dat binnen de hele rijksoverheid de salarissen beter op elkaar worden afgestemd.

De Rekenkamer onderzocht de lonen, bonussen en vertrekregelingen van de topambtenaren vanaf schaal 16 in de periode januari 2003 tot juni 2004. Negen van de 65 ambtenaren begonnen in een te hoge salarisschaal. Zeven ambtenaren kregen bij hun aanstelling meteen bonussen voor goede werkprestaties. De Rekenkamer had moeite precies vast te stellen welke ambtenaren precies wat hadden gekregen, omdat de dossiers onvolledig waren.

Het ministerie trad zijn richtlijn dat werknemers per jaar niet meer dan 2500 euro aan toelagen krijgen, met voeten. In anderhalf jaar kregen 37 ambtenaren 51 eenmalige toeslagen. 44 keer was dat meer dan 2500 euro. In 24 gevallen ging het om 500 euro te veel, andere overschrijdingen liepen uiteen van 1750 tot 9339 euro.

Handdrukken bij ontslag waren riant. De twaalf topambtenaren die vertrokken, werden daar nauwelijks minder van, ook omdat het ministerie hun pensioengat repareerde. De afspraak dat een deskundige van buiten op de handdrukken toeziet, negeerde het ministerie. Declaraties werden niet door de juiste personen ondertekend.

Een onderzoek dat het advocaten– en notariskantoor Ploum Lodder Princen in opdracht van het departement uitvoerde, komt tot dezelfde bevindingen. Een onderzoek van het ministerie van Financiën, dat ook donderdag verscheen, stelt dat de auditdienst van OCW beter had moeten letten op de salarissen van topambtenaren.

„De rekenkamer heeft geen enkel bewijs van fraude gevonden", verzuchtte Van der Hoeven. Verder zei ze het toezicht op de regels over beloning van ambtenaren aan te scherpen. Ook wil zij ten onrechte uitbetaalde vergoedingen terugvorderen. Voor salarissen zit dat er niet in. De aanvullende maatregelen betreffen aanscherping van de regels voor beloning, salariëring, bonussen, vertrek– en pensioenregelingen. Volgens Van der Hoeven moet het systeem van regels ertoe bijdragen dat onregelmatigheden snel worden gesignaleerd. Ook brengt het departement alle personeelsdossiers zo snel mogelijk op orde.