Voor mij ligt een boek met een intrigerende inhoud. Het is van de hand van gz-psycholoog Sarina Brons. Samen met de lezer denkt zij na over het beeld dat wij van onszelf hebben. Dat beeld is de optelsom van „het geheel van gedachten, ideeën en oordelen over jezelf.” De ontdekkingsreis eindigt niet in ziekelijke introspectie, maar wel in een serieuze poging realistisch naar jezelf te kijken. Zelfwaarde en zelfvertrouwen staan niet los van het zelfbeeld.

Waarom dit boek? Omdat bij veel psychische klachten het zelfbeeld een belangrijke rol speelt. Ook onder mensen van christelijken huize. Externe en interne factoren beïnvloeden dat beeld, waardoor we negatief of positief over onszelf denken. Een veilige hechting, onvoorwaardelijke liefde, bevestiging en successen spelen daarin een grote rol. Er zit veel waars in het gezegde dat een mens product is van zijn opvoeding.

Klopt het beeld dat ik van mijzelf heb met de werkelijkheid? Welke waarde ken ik aan mijzelf toe? Een overwaarde? Een „minderwaarde”? Kijk ik op een gezonde of op een ongezonde manier naar mijzelf? Ben ik „een nul en een niet”, „onbekwaam tot ook maar iets goeds”? Of leef ik met een opgeklopt cv? Heb ik mijn ego vervaarlijk opgepompt, al dan niet daartoe gestimuleerd? Vanuit een theologische invalshoek benaderd is er in dat laatste geval al snel sprake van knielen voor een afgod.

Antropologie

In de Bijbelse antropologie vallen zondaar en schepsel niet samen. Die lijn wordt ook in dit boek aangehouden.

Het ideaal –wie je graag zijn wilt– en de gebroken werkelijkheid –wie je echt bent– verschillen. Soms liggen ze ver uiteen. Dat heeft gevolgen. Accepteer je wie je bent, of blijf je krampachtig verlangen naar het voor jou onbereikbare? Dat laatste kan je onuitstaanbaar maken of verlammen. Scheefgroei resulteert gemakkelijk in cirkelen om het eigen ”ik”, positief of negatief.

Wat ons zelfbeeld met ons doet, wordt helder neergezet in dit boek. Veel aandacht krijgt een negatief zelfbeeld, met daarbij aansluitend een aantal raadgevingen, resulterend in het belang van jezelf aanvaarden met eigen mogelijkheden en begrensdheden.

Het boek dat Brons schreef, biedt veel om over na te denken. Het is geen zelfhulpboek maar reikt wel een ferme helpende hand bij het nadenken over het beeld dat we van onszelf en van anderen hebben. Daardoor is het ook dienstbaar in het pastoraat. Ook veel geestelijke problemen –soms verpakt in principieel theologisch papier– zijn immers terug te voeren op psychologische defecten. Wat kan er bijvoorbeeld niet misgaan in de (vroege) jeugd en onder een sterk eenzijdige prediking?

Zelfverloochening

Brons schrijft op een toegankelijke manier voor een breed publiek. Zijn er geen vragen bij de inhoud te stellen? Die zijn er zeker wel. Bijvoorbeeld bij het beeld op bladzijde 106. Worden wij in Christus ingeënt of Hij in ons? En spreekt de Bijbel niet alleen over het zelfbeeld in relatie tot God en de naaste?

Ook vraag ik me af of mensen met een negatief zelfbeeld (denk aan een depressie) ertoe komen positief over zichzelf te rapporteren (blz. 123). En is zelfverloochening een bewuste keus (blz. 182), of vrucht van het geloof?

De zin van de twee bijlagen is discutabel en daaraan verbonden de vraag welke meerwaarde deze theologische reflecties het boek geven. Maar dit zijn slechts vragen in de marge van het boek, geplaatst door een betrokken lezer die met instemming en waardering kennisnam van een boekje dat er zeker toe doet.

Goed dat je er bent. Een realistische kijk op jezelf, Sarina Brons-van der Wekken; uitg. Den Hertog; 224 blz.; € 18,50