Maar dat is alles meegevallen. De flexibele pragmatici uit de jaren zestig van de vorige eeuw hebben opnieuw laten zien dat de kameleon hun favoriete diersoort is. De D66-kamerleden behoren tot de trouwste supporters van dit kabinet.

Veel onzekerder is momenteel de positie van de VVD. De liberale sportwagen kent al enige tijd het probleem dat hij twee bestuurders heeft: Zalm en Van Aartsen. Dat is niet optimaal voor een vaste koers.

Daar komt bij dat zij aan de ene zijde geflankeerd worden door de staatssecretarissen Rutte en Schulz, die met alle macht het stuur naar links proberen te trekken. Ter rechterzijde zitten Van Baalen, Kamp en anderen, die verwoede pogingen doen af te buigen naar de tegenovergestelde richting. Hoe lang kan zoiets goed gaan? Wanneer belanden zij in de berm? Geert Wilders is in elk geval uitgestapt om op de vluchtstrook eenzaam zijn weg te vervolgen.

De achterliggende week overziende rijst de vraag of dat laatste was te voorkomen. Enig verschil van mening binnen een partij of fractie hoeft toch geen probleem te zijn? Sterker nog: het is juist een teken van kracht wanneer er in een kamerfractie ruimte is voor afwijkende geluiden en wanneer kamerleden niet met dictatoriale middelen gedwongen worden in het gareel te lopen. Dat geldt in het bijzonder de VVD, de partij van individuele vrijheid, waar een oude traditie bestaat om leden van de liberale ”kamerclub” veel vrijheid te geven om hun persoonlijke mening te ventileren.

Voor afwijkende meningen moet ruimte zijn, zeker voor die van Geert Wilders. Want laten we wel zijn: zo ongezond zijn veel van zijn opvattingen niet. Veel lezers van deze krant zullen het roerend met hem eens zijn dat het kiesstelsel moet blijven zoals het is. Dat terrorismebestrijding boven de bescherming van privacy gaat, is ook al geen stelling om je bij voorbaat voor te schamen. En dat Turkije geen lid mag worden van de Europese Unie -een opvatting die in zijn ruzie met fractieleider Van Aartsen een grote rol speelde-, daarvoor zijn talloze steekhoudende argumenten aan te dragen.

Tegenstanders van Wilders zullen vast aanvoeren dat streven naar toetreding van Turkije en verandering van het kiesstelsel officiële kabinetsstandpunten zijn, waarover met de twee coalitiepartners overeenstemming is bereikt. Maar zou het nu zo’n probleem geweest zijn Wilders de mogelijkheid te geven zijn eigen geweten te volgen en hem toestemming te geven Turkije te blijven afwijzen? Dat zou in politiek Den Haag totaal geen probleem opleveren, want er zijn maar weinig politici die absoluut tegen toetreding van de Turken zijn.

En het punt van het kiesstelsel is helemaal een lachertje. Waarom zou Wilders niet mogen vinden dat veranderingen daarin niet nodig zijn en waarom zou hij te zijner tijd niet tegen het wetsvoorstel van De Graaf mogen stemmen? Als de hele VVD over dit punt hopeloos verdeeld is, zodat ruim een jaar na het regeerakkoord nog niemand weet hoe de liberalen over het kiesstelsel denken, laat dan iemand die wél een opvatting heeft alstublieft met rust.

Toch valt het wel te begrijpen dat een breuk tussen Wilders en zijn fractie haast niet meer viel te keren. Een paar zaken hebben ervoor gezorgd dat het onherroepelijk op een scheiding afging. Het eerste is dat Wilders op den duur op te veel onderdelen een te afwijkende koers ging varen. Hier en daar een eigen standpunt zou hem de politieke kop niet hebben gekost, maar op tien of meer thema’s een andere lijn uitzetten dan de meerderheid, leidt tot problemen. Het is een loffelijk streven een partij of fractie ietwat bij te willen sturen, maar wie een geheel andere kant op wil, kan beter een club zoeken of oprichten die in diezelfde richting denkt.

Een tweede oorzaak is dat wildebras Wilders met zijn opvattingen iets te veel de barricaden is opgegaan. Er is een verschil tussen het intern uiten van kritiek of het voortdurend in de media poneren van harde stellingen. Dat laatste kan gemakkelijk tot irritatie leiden.

Een derde oorzaak is dat hij over de schreef is gegaan door zijn directe collega’s, de huidige VVD-kamerleden, in een interview in HP/De Tijd te betitelen als ”grijze muizen”. Daarvoor mag Wilders dan zijn excuses hebben aanboden, het is een opmerking die in de hoofden is blijven haken en die een deel van de fractie hem nooit meer vergeven heeft.

Wie aan het Binnenhof iets wil betekenen, moet sterke eigen opvattingen hebben -en lof voor Geert Wilders die die eigen opvattingen als geen ander heeft-, maar moet ook in een team kunnen opereren. Het valt moeilijk te ontkennen wat oudgediende Wiegel deze week als zijn commentaar ten beste gaf: Als bij een voetbalelftal de een voortdurend naar links en de ander naar rechts rent, komt er nooit een doelpunt.

voetnoot (u17(Zie ook pag. 29: ”Dalende ster”.