De rechtbank in Amsterdam gaf Slob maandag een uitbrander. Hij mocht het bestuur van het Haga Lyceum in Amsterdam niet dwingen op te stappen. De bewindsman had de school een aanwijzing gegeven om de biezen te pakken. Als dat niet zou gebeuren, zou Slob de geldkraan dichtdraaien.

De onderwijsinspectie constateerde dat de school onvoldoende deed aan burgerschapsvorming en integratie. Verder had de schoolleiding overheidsgeld gebruikt voor onjuiste doelen en zelfverrijking. Ook constateerde de inspectie dat de schoolleiding contact had met extremisten.

Het Haga Lyceum stapte naar de rechter om de aanwijzing ongedaan te maken. Maandag stelde de rechter de school grotendeels in het gelijk. De beschuldigingen van Slob zijn ongegrond, zo staat in het vonnis.

De rechter vindt dat de minister te hoge eisen stelt aan het vak burgerschap. De wet zegt alleen dat er burgerschap gegeven moet worden. Hoe de school dat doet, valt onder de vrijheid van onderwijs. De school had inderdaad geld onjuist gebruikt, maar daarover is eerder ook geen alarm geslagen. Ook is niet vast komen te staan dat de leerlingen ongewenst zijn beïnvloed.

Minister Slob reageerde maandag teleurgesteld op de uitspraak. Die geeft hem „een ongemakkelijk gevoel.” De bewindman kondigde direct een hoger beroep aan. Hij wil weten hoe ver de minister kan gaan met het geven van een aanwijzing aan een school. De uitspraak in hoger beroep volgt waarschijnlijk over zo’n zes weken.

Daarnaast wil Slob „hard aan de slag met het aanscherpen van het burgerschapsonderwijs.” Een wetsvoorstel daarover moet nog worden goedgekeurd door de Tweede Kamer.

Slob wilde niet vooruitlopen op de vraag of hij de school opnieuw een aanwijzing zal geven als de wet is aangepast.

De wet waar Slob op doelt, is momenteel in behandeling bij de Tweede Kamer. In het voorstel staat dat scholen actief burgerschap en sociale cohesie moeten bevorderen. Scholen moeten hun leerlingen ook kennis van en respect voor de basiswaarden van de democratische rechtsstaat bijbrengen. Ook „de universeel geldende rechten en vrijheden van de mens” vallen onder het nieuwe leerdoel van de school, zo staat er in het wetsvoorstel.

Dat gaat een stap verder dan nu het geval is. Nu heeft de school alleen de plicht om het burgerschapsonderwijs te geven. Over de invulling ervan staat niets in de wet.

Wat heeft de nieuwe wet voor gevolgen voor islamitische scholen? Dat valt nu nog niet met een schaartje te knippen. Maar wel staat vast dat als de onderwijsinspectie na aanvaarding van de wet constateert dat een school antidemocratisch is en anti-integratie, Slob een middel in handen heeft om een school aan te pakken. In het uiterste geval kan de minister de geldkraan dichtdraaien.

Bedreigt de nieuwe wet ook het orthodox-christelijk onderwijs? Dat is mogelijk. Antidemocratisch zullen orthodox-christelijke scholen niet zijn, maar ze hebben vanuit hun principe wel moeite met allerlei (nieuwe) mensenrechten die er de laatste decennia bij zijn gemaakt, zoals rond homoseksualiteit en transseksualiteit.

Respect

Nu is het aanleren van respect voor mensen met een andere levensovertuiging en levenswijze iets wat elke school kinderen bijbrengt. Problematisch wordt het als een school geen moreel oordeel meer zou mogen hebben over de leefwijze van anderen. Die kant gaat het soms wel op. Zo stelde PvdA-fractievoorzitter Asscher enkele maanden geleden tijdens een werkbezoek aan een reformatorische school dat er wat hem betreft geen kritische kanttekeningen geplaatst zouden mogen worden bij het homohuwelijk omdat dat nu eenmaal een verworven recht is.

Als het die richting op gaat met de invulling van burgerschapsvorming kan de wet wel degelijk een bedreiging vormen voor de vrijheid van onderwijs.