Vorige week meldden RD en ND dat De Nieuwe Koers onderzoek gaat doen naar het geloof in de hel onder christenen in Nederland. Het tijdschrift doet dit samen met en Weetwatjegelooft, een kennisplatform van de Theologische Universiteit Kampen en de academie Theologie van de Viaa, dat over dit onderwerp een studiedag organiseert. De enquête over de hel is online in te vullen.

Als een van de sprekers op die studiedag was ik benieuwd naar de vragen. Na een aantal persoonlijke gegevens (geslacht, kerklidmaatschap, leeftijd, wel/geen predikant) volgt de vraag: „Wat is de hel?” De onderzoekers hebben maar liefst acht scenario’s bedacht en vragen in welke beschrijving ik me het beste kan vinden. De opties variëren van „eeuwigdurende, bewuste fysieke en geestelijke kwelling” tot „geen bestemming voor mensen: iedereen komt na het sterven in de hemel.” Maar één optie staat er niet bij: ”Ik weet het niet.”

Eerlijk gezegd: ik wist het niet. Ik weet wel zo ongeveer welke Bijbelteksten er zijn die iets zeggen over Gods straf in het hiernamaals, maar daarmee heb ik nog niet meteen helder wat de hel is of wat ik daarvan vind. De beelden die van de onderwereld en het laatste oordeel worden gegeven zijn helemaal ingebed in het wereldbeeld van de oudheid, en we kunnen niet anders dan in beelden denken over wat onze zichtbare werkelijkheid te boven gaat. Maar hoe het werkelijk zal zijn om ”in de hel” te zijn, en wie daar heen gaan? Ik merk dat ik er helemaal niet over na wil denken en het lijkt me ook niet passend om daar al te stellig over te zijn. Ik vertrouw erop dat Gods oordeel rechtvaardig zal zijn, en ik stel mijn hoop op zijn barmhartigheid en liefde.

Zoiets heb ik dus geformuleerd in het tekstvak waarin ik toelichting kon geven op mijn keuze. Maar ik had nog geen optie aangevinkt. Dat ging natuurlijk niet: toen ik op ”Inzenden” klikte, wees de website mij er fijntjes op dat ik een van de vragen niet beantwoord had. Dan maar gewoon wat aankruisen. Niet helemaal willekeurig natuurlijk, en daar zijn de onderzoekers waarschijnlijk ook op uit: ”Ik weet het niet” als optie in de enquête wordt ook snel een uitvlucht om geen keuze te hoeven maken. Of dat methodologisch verantwoord is weet ik niet. Ik weet wel dat ik er moeite mee heb.

Het past namelijk in een brede tendens dat we overal iets van moeten vinden. Ben je voor of tegen vuurwerk? Was het een goed of slecht besluit van Donald Trump om generaal Soleimani te doden? Ben je voor of tegen de vrouw in het ambt? En nu dus ook: welke van de acht visies op de hel hang je aan? Heb je je eenmaal voor een visie uitgesproken, dan wordt je er ook op afgerekend: geloof je niet dat mensen in de hel fysiek gekweld worden? De Bijbel is daar toch duidelijk over? Dan ben je zeker ook voor de vrouw in het ambt?

Zo wordt de polarisatie gevoed. En welk doel dient het eigenlijk? Bij de discussie over de vrouw in het ambt heeft het nog een praktisch doel: er moet nu eenmaal een keuze worden gemaakt of je wel of niet vrouwelijke ambtsdragers aanstelt, en het is fijn als die keuze niet alleen door een synode of kerkenraad wordt gemaakt, maar ook draagvlak heeft onder gemeenteleden. Maar ook daar geldt: we nemen naar eer en geweten en biddend onze kerkelijke besluiten, zonder dat we pretenderen voor eens en voor altijd te ‘weten’ hoe God wil dat wij vandaag onze gemeentestructuren inrichten.

Voor wat voorbij de grens van de dood ligt, is ons kennen vele malen beperkter en zijn de hermeneutische vragen nog ingewikkelder. En bovenal: het is aan God om te bepalen hoe Hij de zonde straft, wie deze straf zal treffen en wat de strafmaat zal zijn. Het is niet aan ons om daar op welke manier dan ook grenzen aan te stellen.

Arco den Heijer is promovendus Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit Kampen. Hij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.