Vrees voor escalatie na dood Iraanse topgeneraal
Het uitschakelen van de Iraanse topgeneraal Qassem Soleimani door de VS betekent een ernstige escalatie in het conflict tussen Washington en Teheran. Wraakacties zullen niet uitblijven. De vraag is alleen in welke vorm.
Een Amerikaanse vlag. Dat was de eerste tweet die de Amerikaanse president Donald Trump vrijdagmorgen vroeg de wereld in stuurde. Geen grote woorden in de trant van: ”We hebben hem”, zoals bij de dood van Osama bin Laden of IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi.
Het nieuws was er echter niet minder dramatisch om. Vrijdag in alle vroegte schoot een Amerikaanse drone raketten af op een konvooi auto’s dat de luchthaven van de Iraakse hoofdstad Bagdad verliet. Daarbij kwamen in elk geval generaal Soleimani en de Iraakse militieleider Abu Mahdi al-Muhandis om het leven. Zij waren kort daarvoor aangekomen, vermoedelijk vanuit Syrië of Libanon.
De aanval was een direct bevel van president Trump, liet het Amerikaanse ministerie van Defensie vrijdag weten. „De Verenigde Staten zullen doorgaan met elke nodige actie te ondernemen om onze mensen en belangen te beschermen, waar ter wereld zij zich ook bevinden”, aldus het Pentagon in een verklaring.
De liquidatie van Soleimani volgt op de ernstige rellen rond de Amerikaanse ambassade in Bagdad deze week en raketaanvallen door sjiitische milities op Amerikaanse bases elders in Irak. Washington houdt Iran, en in het bijzonder generaal Soleimani, verantwoordelijk voor deze acties.
Heldenstatus
De betekenis van de dood van Soleimani is echter veel vérstrekkender dan alleen een vergelding voor de recente gebeurtenissen in Irak. De topgeneraal voerde sinds 1998 het bevel over de Quds Force (Jeruzalem Brigade), een elite-eenheid binnen de Revolutionaire Garde, die verantwoordelijk is voor alle Iraanse militaire operaties in het Midden-Oosten. Variërend van de steun aan de Houthirebellen in Jemen tot het plannen van de oorlog in Syrië, in een poging de Syrische president Bashar al-Assad in het zadel te houden.
Ook wordt Soleimani gezien als het meesterbrein achter de Iraanse pogingen Israël militair in de tang te nemen. Door steun aan Palestijnse terreurgroepen in de Gazastrook en de Libanese Hezbollahbeweging in Libanon. En door het versterken van de Iraanse militaire aanwezigheid in Syrië en Irak.
Om die reden genoot Soleimani in Iran een ware heldenstatus. Hij rapporteerde direct aan geestelijk leider Ali Khamenei en werd algemeen gezien als de op één na machtigste man in het land. Vandaar dat Teheran ook furieus op de dood van de generaal heeft gereageerd. President Rohani zwoer „wraak voor deze gruwelijke misdaad, gepleegd door het misdadige Amerika.”
Die wraak zal ook niet uitblijven. De vraag is alleen op welke manier Iran de dood van Soleimani zal vergelden. Teheran kan Amerikaanse troepen en belangen in Irak of elders in het Midden-Oosten aanvallen, met eigen militaire middelen of met behulp van de talloze buitenlandse strijdgroepen die onder Iraanse controle staan. Daarom hebben alle Amerikaanse burgers inmiddels vanuit Washington de opdracht gekregen Irak te verlaten.
De woede van Iran zou zich echter ook (mede) op Israël kunnen richten. Teheran heeft in het verleden vaker gedreigd de Joodse staat in het conflict met de Verenigde Staten te betrekken, om de spanningen in het Midden-Oosten maximaal op te voeren en bondgenoten van de VS uit elkaar te spelen.
In Iran zijn drie dagen nationale rouw afgekondigd. Het kan zijn dat de Iraanse reactie pas na het verstrijken van die periode volgt.
Israël
In Israël bereiden regering en strijdkrachten zich intussen voor op de gevolgen van deze escalatie. Premier Netanyahu keert vervroegd uit Griekenland terug voor overleg met het veiligheidskabinet. Minister van Defensie Bennett riep vrijdagmorgen de legertop voor crisisberaad bijeen. Uit voorzorg is het skigebied op en rond de berg Hermon gesloten, uit vrees voor raketaanvallen vanuit Syrië. Ook worden de grenzen met Libanon en de Gazastrook nauwlettend in de gaten gehouden, omdat Iran Libanese en Palestijnse terreurgroepen de opdracht zou kunnen geven vergeldingsaanvallen op de Joodse staat uit te voeren.
De spanningen in het Midden-Oosten waren al hoog. Maar met deze ontwikkelingen komen ze gevaarlijk dicht in de buurt van het kookpunt.