Nederlanders hebben daar niet veel begrip voor, constateert de inwoonster van Oud-Alblas. Eigenlijk vinden ze die hele brexit maar een rare operatie. „Ik heb er met mijn man en kinderen ook discussies over. Die Engelsen zijn nationalistisch, zeggen ze dan. Maar dat is niet zo. Wel speelt een rol dat Engeland een eiland is en altijd alleen heeft gestaan. Groot-Brittannië heeft het vasteland nooit nodig gehad.

Orthodoxe protestanten vinden ook dat Engeland hulp van God moet verwachten en niet van de Europese Unie. Ze vinden dat de invloed van de Rooms-Katholieke Kerk in Europa te groot is. Een Nederlander ziet de islam als een groter gevaar.”

Ergernis

Veel Britten vinden het moeilijk dat er zo veel in Brussel bepaald wordt, merkt Clements. „Mijn zwager heeft in Engeland een boerderij; hij ergert zich aan de regelgeving die door de EU wordt opgelegd. Je merkt wel dat de Britten eenzijdig worden geïnformeerd. Hun eigen regering heeft ook veel fouten gemaakt.”

Leider

Intussen is het besluitvormingsproces rond de brexitoperatie een beschamende vertoning, vindt Clements. Parlement en publiek bleken diepgaand verdeeld over de uittreding uit de Europese Unie. Premier May kwam geen stap verder en trad uiteindelijk maar af.

„De christenen in Engeland die ik spreek, vinden het ook verschrikkelijk”, zegt Clements. „Ze missen een leider die het land dient, zoals Churchill vroeger. Het lijkt nu wel alsof de politici er alleen voor zichzelf zitten. Het is eigenlijk een goddeloze situatie.”

De conservatieven wonnen vorige maand de verkiezingen voor het Britse Lagerhuis. Het is de partij waaraan de orthodoxe protestanten gewoonlijk hun stem geven, weet Clements. „In Engeland stem je op een persoon, niet op een partij. In het district waar een zus van mij woont, is een conservatieve kandidaat die onder meer tegen legalisering van euthanasie is. Aan zo’n politicus geven ze graag hun stem. Premier Johnson kun je met president Trump vergelijken: zijn levenswandel is geen goed voorbeeld, maar vanwege zijn opvattingen stemmen orthodoxe christenen toch op zijn partij. Dat is volgens hen beter dan dat de Labourpartij met haar zeer linkse opvattingen de overhand krijgt.”

Landschap

Clements woont sinds 1977 in Nederland. Ze had haar man ontmoet toen die voor studie in Engeland was. Na hun huwelijk in 1975 bleven ze daar nog anderhalf jaar wonen; toen volgde emigratie. „Maar ik ga nog graag terug en heb ook nog altijd een Brits paspoort. Ik mis het Engelse landschap. In Nederland waardeer ik de voorrechten die christenen hebben. Ik heb in Engeland in een dorpje gewoond. Op school stond je alleen. De gezinnen van de kerk waren de enige die geen televisie hadden. Dat is nog steeds zo. In Nederland kun je naar een christelijke school en je kunt bij christenen naar de winkel.”

Clements noemt het een voorrecht dat in Nederland zo veel mensen naar de kerk gaan. „Maar ik ben eigenlijk gehecht aan kleine kerkjes, zoals in mijn jeugd.”

De situatie in Engeland is wel dieptriest. „Bij de Strict Baptists, waartoe ik behoorde, zijn de laatste vijftien jaar veel kerkgebouwen gesloten, terwijl er tal van gemeenten zijn die nog maar uit enkele personen bestaan.”

Niet het belangrijkst

De berichtgeving over de Engelse politiek volgt Clements globaal. „Het kan je te veel beheersen. Natuurlijk leven we in deze wereld, en de toekomst ziet er somber uit. Maar de politiek of andere dingen moeten niet de grootste plaats in ons leven hebben.”

serie Op de grens van oud naar nieuw

Betrokkenen bij het nieuws van 2019 blikken terug, terwijl anderen juist vooruitkijken. Vrijdag deel 8.