Laat ik voorop stellen dat een testament in veel gevallen niet per se noodzakelijk is. Als vuistregel kan dienen: hoe eenvoudiger de jaarlijkse belastingaangifte, hoe kleiner de noodzaak om de nalatenschap bij een notaris te regelen. Wie een huurhuis bewoont, nauwelijks spaargeld bezit en in loondienst werkt, hoeft niet tot in detail te vast te laten leggen wat er na het overlijden met de erfenis dient te gebeuren en kan dat overlaten aan wat daarover in de wetgeving is vastgelegd.

Maar ook voor dit onderwerp geldt dat het om maatwerk gaat. Wie de wens heeft om naast de wettige erfgenamen ook de kerk of een stichting als begunstigde aan te wijzen, zal dat officieel vast moeten laten leggen. In dat geval is een gang naar de notaris noodzakelijk om zeker te weten dat de nalatenschap in de juiste handen terechtkomt. Zijn er geen wettige erfgenamen en is er niets notarieel vastgelegd, dan vervalt de nalatenschap automatisch aan de staat.

Een gang naar de notaris zal door sommige mensen als bezwaarlijk worden ervaren vanwege het officiële karakter en de bijbehorende kosten. Dat maakt het verleidelijk om het nog even uit te stellen, met als risico dat mensen niet tijdig iets regelen of na overlijden blijken te beschikken over een decennia oud testament dat door de tijd is ingehaald maar nog wel rechtsgeldig is. Voor testamenten geldt: de nieuwe bepalingen vervangen wat daarover eerder officieel is vastgelegd.

Koopwoning

De regelgeving omtrent nalatenschappen is complex en vraagt automatisch om de blik van een deskundige. Dat geldt zeker wanneer er een koopwoning in het spel is die flink in waarde is gestegen, een flink vermogen of een eigen bedrijf. Ingewikkelder wordt het ook wanneer er sprake is van een samengesteld gezin, bijvoorbeeld wanneer u bent hertrouwd na het overlijden van de eerste partner. Het eerste gesprek met de notaris waarin alle wensen en mogelijkheden de revue passeren, is daarom vaak gratis.

De wetgeving is na 2003 dusdanig aangepast dat kinderen hun deel van de erfenis niet eerder kunnen opeisen dan wanneer beide ouders zijn overleden. Ook wanneer er geen officieel testament is opgemaakt, blijft de langstlevende beschikken over de volledige nalatenschap. Kinderen staan niet buitenspel, maar hebben slechts een papieren vordering op hun wettelijke erfdeel. In zekere zin kun je stellen dat deze wet mensen in bescherming neemt die niet tijdig iets hebben geregeld.

Wat wel tot onaangename verrassingen kan leiden, is het feit dat de langstlevende alvast de erfbelasting moet afdragen voor het erfdeel van de kinderen. Bij een hypotheekvrije woning die sterk in waarde is gestegen en een goedgevulde spaarrekening, kan dat oplopen tot een substantieel bedrag.

Raadzaam is om tijdig te onderzoeken of dat uit eigen middelen kan worden voldaan en of dat in de gegeven situatie wenselijk is. Een notaris kan daarbij behulpzaam zijn en heeft verschillende mogelijkheden om een dergelijk scenario te voorkomen.

De auteur is publicist. Voor eerdere columns zie rd.nl/hormann. Reageren? hormann@refdag.nl