Als oprichter en ruim twintig jaar lang uitvoerend secretaris van een Brits zendingsgenootschap voor Ierland heeft de anglicaanse predikant Alexander Dallas (1791-1869) zijn grootste bekendheid gekregen. Het werk van de Irish Church Missions (ICM) begon met lectuurverzending.

Daarbij bewees de drukkerij die Dallas in zijn eigen gemeente had opgericht voor het kerkenwerk, uitstekende diensten. Er werden in januari 1846 per post 20.000 pakketjes Bijbelse en antikatholieke traktaten verzonden naar geselecteerde adressen in heel Ierland. Vanuit zes Engelse steden, en allemaal op dezelfde dag. Daarmee voorkwam men dat de rooms-katholieke geestelijkheid in Ierland collega’s en leken zou verbieden de pakketjes te openen. Het werk werd systematisch opgevolgd door persoonlijke bezoeken.

De Geest van God werkte rijk en brak door felle roomse tegenwerking en bijgeloof heen. Na vier jaar had de anglicaanse Kerk van Ierland 2000 bekeerlingen ingeboekt en 8 nieuwe kerken gebouwd. In 1853, toen de ICM zo’n tien jaar bestond, was de stichting actief in 21 Ierse graafschappen en 500 roomse parochies. Er bestonden 23 regionale afdelingen, 70 zendingsposten en 69 scholen. Daarvoor waren 37 geordende geestelijken, 29 lekenpredikers, 221 Schriftlezers, 98 schoolmeesters en honderden analfabetismebestrijders actief. Speerpunten waren Dublin zelf en vooral het uiterste westen, Galway (toen: Connemara).

Voor een deel bouwde de ICM overigens voort op het eveneens rijk gezegende werk van eerdere stichtingen. Andere Engelse kerkverbanden, vooral de presbyterianen, hebben eveneens veel zending bedreven in Ierland.

Des te ingrijpender is het om te constateren dat het protestantisme in Ierland inmiddels dramatisch is geslonken. Oorzaken waren vooral grote sterfte (aardappelmisoogsten), emigratie naar met name Amerika, heftige tegenwerking van rooms-katholieke zijde, terugkeer naar Engeland van veel Britten nadat Ierland in 1922 zelfstandig werd, gemengde huwelijken en secularisatie.

Ierland telt nu 4,27 procent protestanten (volkstelling 2011; twee decennia eerder was het nog lager). Ter vergelijking: in het Britse Noord-Ierland bedraagt het 48 procent. De Irish Church Missions, die zich binnen de anglicaanse gemeenschap opstelt als conservatief-kritisch, is nog steeds actief, met name voor stadszending in Dublin (irishchurchmissions.ie).

„Begin nú te bidden!”

De tomeloze inzet van Dallas voor Ierland zou bijna doen vergeten dat hij ruim 41 jaar gemeentepredikant is. Van Wonston, onder Winchester in het Engelse graafschap Hampshire. In dit geestelijk verwaarloosde dorp zet hij kerkenwerk en onderwijs op met een overgave en grondigheid die veel collega’s verbaasd doen staan.

Gebed –Dallas wordt niet moe te hameren op de kracht van het gebed– en bijna militaire precisie kenmerken al zijn werk, zowel in de thuisgemeente als bij de aanpak van het Ierlandwerk. Hij zal nooit een gesprek met iemand beëindigen zonder te wijzen op de realiteit van de eeuwige bestemming en op de noodzaak van bekering. Een veelgebruikt advies van Dallas, waarop hij ook opmerkelijke zegen heeft gezien, is: „Bidt u nooit? Begin er dan nu mee. Kunt u dat niet? Bid dan in ieder geval deze paar woorden: O God, schenk mij om Christus’ wil de Heilige Geest.”

In zijn eigen leven was de Geest onweerstaanbaar doorgebroken bij de geboorte van zijn eerste kind. Hij was 28 toen hij plotseling levendig besefte dat deze pasgeboren zoon een onsterfelijke ziel had. Evenals hijzelf!

In Wonston en omgeving leidt Dallas’ optreden tot grote levensernst, veel bekeringen en grote aanhankelijkheid. Vanwege soms langdurige afwezigheid, selecteert hij steeds met grote zorg hulppredikers. In zijn autobiografische notities, door zijn tweede vrouw uitgewerkt tot een complete biografie, wordt echter ook de schaduwkant benadrukt: een deel van Wonston wordt door de jaren heen steeds vijandiger en meer verhard.

Opnieuw Spanje

In precisie was Dallas grondig geschoold toen hij als jong militair dienst deed in de Engelse regimenten die tijdens de napoleontische oorlogen Spanje moesten zuiveren van de Franse bezetting. Hij klom daarbij op van eenvoudig soldaat tot foerageur, die duizenden manschappen tijdig van onderdak en eten moest voorzien. En dat in een land dat door de Fransen gebrandschat was. Zo leverde hij ook een onmisbare bijdrage aan de Slag bij Waterloo. Hoewel hijzelf niet in de gevechtslinies stond, bracht zijn werk, waardoor regimenten werden behoed voor totale uitputting, hem wel in levensgevaarlijke situaties.

Dallas is al tegen de zeventig als steeds weer Spanje hem voor de geest komt. Hij leerde er ooit, als jolig militair, goed Spaans spreken en uitstekend gitaarspelen. Maar toen was zijn hart nog niet door God vernieuwd. Nu zint hij almaar op middelen om ook in Spanje, dat gebukt gaat onder dezelfde afgoderij als Ierland, zendingswerk van de grond te krijgen. Hij maakt een zendingsreis, ontmoet de gevangen predikant Matamoros, vertaalt goede lectuur in het Spaans en zoekt opnieuw zijn heil in lectuurzending. Daaruit volgt uitgebreide correspondentie met rooms-katholieken, onder anderen de aartsbisschop van Santiago. Ook leidt hij de Spanjaard Antonio Vallespinosa op tot predikant, die met zijn gemeente in Barcelona uiteindelijk echter voor een presbyteriaanse kerkvorm kiest. Heel veel moet, vanwege Dallas’ leeftijd, helaas ongedaan blijven.

De predikant overlijdt in goede ouderdom en in volle vrede.

Alexander Robert Charles Dallas (1791-1869)

1791 (29 maart) wordt geboren in Colchester, Essex, Engeland

1815 militaire carrière in Spanje

1818 trouwt met Mary Anne Ferguson, weduwe van James Edge; ze krijgen vijf kinderen

1821 voltooit studie rechten en theologie in Oxford

1828 wordt, na hulpwerk elders, predikant van Wonston

1847 eerste vrouw overlijdt; hij hertrouwt in 1849 met Anne Biscoe

1849 richt met anderen Irish Church Missions op

1861 inzet voor Spanje

1869 (12 december) overlijdt; begraven in Wonston