De Engelstalige uitgave omschrijft spiritualiteit als een zoektocht naar heiligheid, wandelen in de Geest en gelijkvormigheid aan Christus. Ieder christen maakt deze spirituele of geestelijke pelgrimstocht, stellen de schrijvers. Een keur van auteurs, van wie een deel verbonden aan de Conventie van de Zuidelijke Baptisten in de Verenigde Staten, benadert dit thema in tien hoofdstukken vanuit een Bijbels-theologisch, dogmatisch, kerkhistorisch en praktisch perspectief.

Het boek biedt mooie inzichten. Een sterk hoofdstuk is dat over spiritualiteit in het Oude Testament. De oudtestamenticus prof. Paul R. House fundeert geestelijk leven in het beeld van God. Hij relateert dat beeld aan Exodus 34, waarin de Heere aan Mozes voorbijtrekt en uitspreekt dat Hij goed en rechtvaardig is. Deze karaktertrekken bepalen daarom ook het beeld van God. Voor de herschepping van dit beeld wendt House zich naar de instelling van de tabernakeldienst in Leviticus. God stelt een levensritme in van onder andere feesten en sabbatsjaren ten dienste van geestelijke groei van het volk Israël. Aan de hand van de levensgang van de oudtestamentische profeten Jeremia en Jona demonstreert House vervolgens hoe de herschepping van het beeld een levenslang proces is en om blijvende omgang met God vraagt.

In het hoofdstuk van de nieuwtestamentici Benjamin M. Skaug en prof. Christoph W. Morgan over Romeinen 6-8 vallen belangrijke theologische beslissingen. Een christen leeft in de spanning tussen het ”reeds” en ”nog niet”. De gelovige deelt door de eenheid met Christus in de overwinning op de zonde. Tegelijk blijft de christen met zijn zondige aard en de verwoestende gevolgen van de zonde worstelen tot aan het einde van het leven. De auteurs nemen klassiek-gereformeerde posities in: Paulus’ uitroep in Romeinen 7:24 („Ik ellendig mens, wie zal mij verlossen van het lichaam dezes doods?”) is volgens hen van een „volwassen” christen.

Eyeopener

Het hoofdstuk over de spiritualiteit in de brief aan Jakobus is een eyeopener. Morgan toont daarin aan dat Bijbelse vroomheid ontnuchterend praktisch is. Zij kan volgens Jakobus niet zonder zorg voor de wees en de weduwe en hulp aan de arme en vreemde. Wie daarmee niet uit de voeten kan, mist geestelijke wijsheid.

In het historische deel is relatief veel aandacht voor het geestelijk leven bij de reformatoren en puriteinen. Luthers bevrijdende ontdekking van de rechtvaardiging door het geloof bijvoorbeeld onderstreept volgens kerkhistoricus Anthony L. Chute dat een gezond geestelijk leven van genade afhankelijk blijft. Chute gaat ook in op Owens accent op de strijd tegen de inwonende zonde om de lezer te confronteren met de blijvende betekenis van het strijden tegen wereldlijke verlangens.

De laatste hoofdstukken bespreken diverse spirituele disciplines en bieden toerusting voor het christenzijn op het werk. Het is opvallend dat de lezer concrete adviezen krijgt voor goede voeding, voldoende rust en slaap en niet bij de klassieke disciplines als gebed, meditatie en de eredienst. Het zou verrijkend zijn geweest als de lezer aanbevelingen had gekregen over hoe hij die laatste praktijken kan toepassen in het christelijk leven.

Het boek benadruk terecht keer op keer dat van een gezonde spiritualiteit zonder eenheid met Christus geen sprake kan zijn. Toch gaat het boek nauwelijks in op de belevingskant van het geloof, met afwisselend de ervaring van Gods nabijheid en verborgenheid. Dat is een gemis. De gereformeerde traditie heeft hierover juist diep nagedacht, net als de voor-reformatorische katholieke traditie. Owens strijd tegen de zonde bijvoorbeeld kan ook niet goed begrepen worden tegen het licht van de intieme omgang met Christus, die hij prachtig vertolkt in ”Gemeenschap met een drie-enige God”. Daaraan gaat het boek nu voorbij.

Ook de vraag naar een gezonde verhouding tussen geloof, emoties en ervaring blijft onbeantwoord. In een tijd die hunkert naar beleving en gevoel verdient deze kwestie vanuit Bijbels-theologisch perspectief zeker doordenking in een dergelijk boek.

Spiritualiteit is booming en niet alles wat van de pers rolt, is even stevig verworteld in de Schrift. Dit boek biedt echter een goede theologische kennismaking met Bijbelse vroomheid, op gereformeerde leest geschoeid. Wel blijven bepaalde aspecten van het christelijke innerlijke leven onderbelicht.

Biblical Spirituality, Christopher W. Morgan (red.); uitg. Crossway; 303 blz.; $ 28,00